επόμενο
προηγούμενο
στοιχεία

Υδάτινο και θαλάσσιο περιβάλλον

Αλλαγή γλώσσας
Σελίδα Τελευταία τροποποίηση : 23/11/2020
1 min read
Κάθε μορφή ζωής στον πλανήτη —περιλαμβανομένων των οικοσυστημάτων, της κοινωνίας και της οικονομίας μας— εξαρτάται από το νερό. Τα οικοσυστήματα θαλάσσιων και γλυκών υδάτων επιτελούν πολλές ζωτικές λειτουργίες:
  • φιλτράρουν, αραιώνουν και αποθηκεύουν νερό
  • προλαμβάνουν τις πλημμύρες
  • διατηρούν τη μικροκλιματική ισορροπία σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο
  • διαφυλάττουν τη βιοποικιλότητα.

Αμφότερα τα είδη οικοσυστημάτων παρέχουν ευρύ φάσμα προϊόντων και υπηρεσιών, καθώς και φυσικούς πόρους, εμπορικές και μεταφορικές οδούς και ευκαιρίες αναψυχής. Η προστασία αυτών των αγαθών απαιτεί μια εξίσου ευρεία προοπτική. Οι πολιτικές για το υδάτινο και το θαλάσσιο περιβάλλον πρέπει να ενσωματωθούν στις πολιτικές για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και για τη βιοποικιλότητα, καθώς και σε πολιτικές για διάφορους συναφείς τομείς, όπως η γεωργία, ο τουρισμός, η ενέργεια και οι μεταφορές.

Η πίεση που ασκείται στους πόρους γλυκού νερού της Ευρώπης αυξάνεται διαρκώς, ενώ οι παράκτιες περιοχές και οι θάλασσές της έχουν αλλοιωθεί σημαντικά με την πάροδο των αιώνων εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η κατάσταση αυτή έχει προκαλέσει περιβαλλοντικές αλλαγές στα παράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα, όπως ρύπανση των υδάτων και ευτροφισμό (εμπλουτισμό των υδάτων με μεγάλες ποσότητες θρεπτικών συστατικών), απώλεια της βιοποικιλότητας, υποβάθμιση του τοπίου και διάβρωση των ακτών.

Πιέσεις όπως η χρήση της γης, η άντληση νερού και η αλλαγή του κλίματος μπορούν να αλλοιώσουν τα φυσικά συστήματα ροής των υδάτινων μαζών. Επιπλέον, σε ορισμένες περιοχές η χρήση του νερού συχνά υπερβαίνει τη διαθεσιμότητά του, με αποτέλεσμα την καταπόνηση των υδάτινων μαζών. Πρέπει να βελτιώσουμε τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούμε και διαχειριζόμαστε τα θαλάσσια και γλυκά ύδατα, αν θέλουμε να εξακολουθήσουμε να απολαμβάνουμε τα οφέλη των ζωτικής σημασίας υπηρεσιών που προσφέρουν τα υδάτινα οικοσυστήματα.

Η προστασία των υδάτινων και θαλάσσιων πόρων —και η διασφάλιση της οικολογικής ποιότητας τους— αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της περιβαλλοντικής πολιτικής της ΕΕ. Η οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα (ΟΠΥ), η οποία θεσπίστηκε το 2000, και η οδηγία-πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική (ΟΠΘΣ) του 2008 παρέχουν το πλαίσιο για τη διαχείριση ολόκληρων υδάτινων οικοσυστημάτων και θέτουν ως στόχο την επίτευξη καλής περιβαλλοντικής κατάστασης για τους πόρους γλυκών και θαλάσσιων υδάτων μέσω μιας οικοσυστημικής, ή ολιστικής, προσέγγισης.

Τα ύδατα της Ευρώπης είναι πολύ πιο καθαρά από ότι ήταν 25 χρόνια πριν, χάρη σε επενδύσεις σε συστήματα επεξεργασίας λυμάτων για τη μείωση της ρύπανσης από την επεξεργασία αστικών λυμάτων. Παρόλα αυτά, ο στόχος της ΟΠΥ για το 2015 επιτεύχθηκε μόνο για το 53% των επιφανειακών υδάτινων μαζών στην Ευρώπη. Οι υπόλοιπες εξακολουθούν να βρίσκονται σε κακή οικολογική κατάσταση (Έκθεση για τη διαχείριση των λεκανών απορροής ποταμών 2012).

Παρά τη μεγάλη βελτίωση στην επεξεργασία λυμάτων, τη μείωση της υπεραλίευσης και την αύξηση της κάλυψης των προστατευόμενων θαλάσσιων περιοχών, οι στόχοι της ΟΠΘΣ για τη διατήρηση καλής περιβαλλοντικής κατάστασης στα παράκτια και θαλάσσια οικοσυστήματα έως το 2020 εξακολουθούν να αποτελούν πρόκληση.

 

Πολιτικές της ΕΕ

Η προστασία των κοινών υδάτινων και θαλάσσιων πόρων και των οικοσυστημάτων της Ευρώπης από τη ρύπανση, την υπεράντληση και τις διαρθρωτικές αλλαγές απαιτεί συντονισμένη δράση σε επίπεδο ΕΕ.

Η ΟΠΥ παρέχει ένα πλαίσιο για την προστασία και διαχείριση των υδάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το 2010, τα κράτη μέλη της ΕΕ εξέδωσαν 160 σχέδια διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών για την περίοδο 2009-2015, στόχος των οποίων ήταν η προστασία και η αναβάθμιση του υδάτινου περιβάλλοντος. Η δεύτερη δέσμη σχεδίων διαχείρισης λεκανών απορροής ποταμών, η οποία καλύπτει την περίοδο 2016–2021, ολοκληρώθηκε το 2016/2017.

Το 2012, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε το προσχέδιο για τη διαφύλαξη των υδατικών πόρων της Ευρώπης (COM(2012)673), το οποίο επικεντρώνεται σε δράσεις πολιτικής που αναμένεται να βελτιώσουν την πρακτική εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας για τα ύδατα, καθώς και στην ενσωμάτωση των στόχων της πολιτικής για τα ύδατα σε άλλες πολιτικές. Το προσχέδιο βασίζεται στις πολιτικές για τα ύδατα που σχετίζονται με την αποδοτικότητα των υδάτινων πόρων και την αειφόρο διαχείριση των υδάτων έως το 2050, τον χρονικό ορίζοντα της στρατηγικής της ΕΕ «Ευρώπη 2020».

Εκτός από την ΟΠΥ και το προσχέδιο, τέσσερις οδηγίες για τα ύδατα διασφαλίζουν την καλή κατάσταση των υδάτων της Ευρώπης:

Η οδηγία για τις πλημμύρες (2007/60/EΚ), η οποία έχει ως στόχο να προάγει τα σχέδια διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας και, επίσης ενισχύει σημαντικά τους στόχους της ΟΠΥ.

Η ΟΠΘΣ, πλαισιωμένη από την ΟΠΥ, την οδηγία για τους οικοτόπους και την οδηγία για τα άγρια πτηνά, αποτελεί μια ολοκληρωμένη, οικοσυστημική προσέγγιση η οποία στοχεύει στην επίτευξη καλής περιβαλλοντικής κατάστασης για πολλές επιμέρους περιβαλλοντικές πτυχές.

Σύμφωνα με όσα ορίζονται στην ΟΠΘΣ, το 2012 πραγματοποιήθηκαν τρία σημαντικά βήματα για την υλοποίησή της: 1) Τα κράτη μέλη υπέβαλαν εκθέσεις σχετικά με την αρχική αξιολόγηση της υφιστάμενης περιβαλλοντικής κατάστασης των θαλάσσιων υδάτων τους (άρθρο 8 ΟΠΘΣ), 2) προσδιόρισαν τα χαρακτηριστικά της καλής περιβαλλοντικής κατάστασης των θαλάσσιων υδάτων στις διάφορες θαλάσσιες περιοχές και υποπεριοχές (άρθρο 9 ΟΠΘΣ) και 3) θέσπισαν περιβαλλοντικούς στόχους και σχετικούς δείκτες για τον προσανατολισμό της προόδου τους προς μια καλή περιβαλλοντική κατάσταση έως το 2020 (άρθρο 10 ΟΠΘΣ).

Άλλες σημαντικές πολιτικές της ΕΕ οι οποίες παρουσιάζουν μια συνεκτική προσέγγιση για τα θαλάσσια ζητήματα σε συνδυασμό με ενισχυμένο συντονισμό των διαφόρων τομέων πολιτικής είναι η ολοκληρωμένη θαλάσσια πολιτική (ΟΘΠ), η ολοκληρωμένη διαχείριση παράκτιων ζωνών (ΟΔΠΖ), η οδηγία για τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό (2014/89/ΕΕ) και η κοινή αλιευτική πολιτική (ΚΑΠ).

Για τα ευρωπαϊκά ύδατα δεν μεριμνά μόνο η ΕΕ. Ισχυροί δεσμοί περιφερειακής και διεθνούς συνεργασίας καλλιεργούνται επί δεκαετίες μέσω των ακόλουθων οργανισμών και συμβάσεων:

Επίσης, η δομή του Δικτύου Πληροφοριών και Παρατηρήσεων για το Περιβάλλον (Eionet) του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, αποτελεί πρόσφορη βάση για τη θέσπιση ενός πλαισίου εφαρμογής εναρμονισμένων πολιτικών τόσο σε χώρες μέλη του ΕΟΠ που δεν ανήκουν στην ΕΕ, όσο και σε γειτονικές χώρες. 

 

Δραστηριότητες του ΕΟΠ

Αποστολή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) αποτελεί η παροχή έγκαιρων, στοχοθετημένων, συναφών και αξιόπιστων πληροφοριών για ζητήματα που αφορούν τα ύδατα και το θαλάσσιο περιβάλλον. Την αποστολή αυτή υποστηρίζει το ευρωπαϊκό θεματικό κέντρο εσωτερικών, παράκτιων και θαλάσσιων υδάτων (ETC/ICM).

Ο ΕΟΠ υποστηρίζει την εφαρμογή και την αξιολόγηση των υφιστάμενων και επικείμενων πολιτικών της ΕΕ για τα ύδατα και το θαλάσσιο περιβάλλον. Συμβάλλει σε μια ολοκληρωμένη γνωσιακή βάση σχετικά με τη διατήρηση, την ανθεκτικότητα και την αποκατάσταση των ευρωπαϊκών υδάτινων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Έτσι δημιουργείται μια έγκυρη βάση για τη χάραξη πολιτικής με τη μορφή εκθέσεων, δεδομένων, δεικτών και αξιολογήσεων, διαθέσιμων στο σύνολό τους στον δικτυακό τόπο του ΕΟΠ και σε επιγραμμικές ενημερωτικές πλατφόρμες (WISE-Freshwater, WISE-Marine).

Το σύστημα πληροφοριών για τα ύδατα στην Ευρώπη (WISE) αποτελεί προϊόν της συνεργασίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Γενική Διεύθυνση Περιβάλλοντος, Κοινό Κέντρο Ερευνών και Eurostat) και του ΕΟΠ. Το WISE αποτελεί μια πλήρη δικτυακή πύλη γνώσεων για θέματα σχετικά με το γλυκό νερό. Το κέντρο δεδομένων στον τομέα των υδάτων, ένα σημαντικό τμήμα του WISE, παρέχει στους ενδιαφερόμενους δεδομένα και άλλες πληροφορίες που συλλέγονται από τα όργανα της ΕΕ. Τα εργαλεία προβολής και οι διαδραστικοί χάρτες του WISE προσφέρουν πρόσβαση σε ένα ευρύ φάσμα πληροφοριών, τις οποίες παρουσιάζουν στο αντίστοιχο γεωγραφικό πλαίσιο.

Υπό εξέλιξη βρίσκεται η ανάπτυξη της δικτυακής πύλης WISE-Marine για την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με το θαλάσσιο περιβάλλον σε επίπεδο ΕΕ. Η πύλη θα εστιάζει στην κατάσταση του θαλάσσιου περιβάλλοντος σε ευρωπαϊκή κλίμακα, συμπληρώνοντας τις αντίστοιχες πηγές πληροφοριών σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, όπως οι περιφερειακές συμβάσεις για τις θάλασσες και τα συστήματα θαλάσσιων πληροφοριών των κρατών μελών. Η πύλη WISE-Marine θα παρέχει δεδομένα και πληροφορίες βάσει των κοινών προτύπων, ενώ αναμένεται να συμβάλλει στη λήψη καλύτερων αποφάσεων για τη διατήρηση και την αειφόρο χρήση του θαλάσσιου περιβάλλοντος.

Εκτός από τις εκθέσεις για την κατάσταση του περιβάλλοντος (SOER), οι οποίες δημοσιεύονται ανά 5ετία, ο ΕΟΠ εκδίδει επίσης σειρές εκθέσεων για την αξιολόγηση της κατάστασης του υδάτινου και του θαλάσσιου περιβάλλοντος της Ευρώπης: State of Europe’s seas (Η κατάσταση των θαλασσών της Ευρώπης) (2015), European bathing water quality (Η ποιότητα των υδάτων κολύμβησης στην Ευρώπη) (2016, 2017), Seafood in Europe (Τα θαλασσινά στην Ευρώπη) (2016), Rivers and lakes in European cities (Ποταμοί και λίμνες στις ευρωπαϊκές πόλεις) (2016), European water policies and human health (Ευρωπαϊκές πολιτικές για τα ύδατα και ανθρώπινη υγεία) (2016), The Arctic environment (Το αρκτικό περιβάλλον) (2017) και μια ενημερωτική έκδοση για την τιμολόγηση του νερού (2017).

Οι εκθέσεις του ΕΟΠ καλύπτουν πτυχές των υδάτων κρίσιμες για τη χάραξη πολιτικής, όπως η αποδοτικότητα των πόρων και η υδατική οικονομία, η οικολογική και χημική κατάσταση, η υδρομορφολογία (τα φυσικά χαρακτηριστικά των υδάτινων μαζών), η ευπάθεια και η βιοποικιλότητα.

Το ETC/ICM δημοσιεύει επίσης τεχνικές εκθέσεις οι οποίες διατίθενται στον δικτυακό του τόπο.

Προοπτικές

Ο ΕΟΠ θα εξακολουθήσει να παρέχει πληροφόρηση και αξιολογήσεις, με ολοένα μεγαλύτερη έμφαση στην οικοσυστημική προσέγγιση και στην αειφόρο διαχείριση των υδάτων και χρήση των ευρωπαϊκών θαλασσών. Το WISE θα συνεχίσει να φιλοξενεί τη γνωσιακή βάση που είναι αναγκαία για την παρακολούθηση της προόδου της πορείας της Ευρώπης προς μια καλή κατάσταση των θαλάσσιων και των γλυκών υδάτων της.

Σχετικοί σύνδεσμοι

Permalinks

Geographic coverage

Ενέργειες Εγγράφων