Η Ευρώπη αποτελεί ένα μωσαϊκό τοπίων που αντικατοπτρίζει την εξελικτική πορεία των αλλαγών που έχει υποστεί η χρήση της γης στο παρελθόν. Οι αλλαγές συνεχίζουν να μεταβάλλουν το τοπίο και το περιβάλλον μας σήμερα ενώ αφήνουν σημαντικά και συχνά μη αναστρέψιμα αποτυπώματα χρήσης της γης. Εντάσεις δημιουργούνται σχεδόν παντού καθώς η ανάγκη της κοινωνίας για πόρους και χώρο συγκρούεται με την ικανότητα της γης να στηρίξει και να απορροφήσει αυτές τις ανάγκες. Η κατάσταση οδηγεί σε υπερβολική χρήση και συνεχώς μεγαλύτερη υποβάθμιση των τοπίων, των οικοσυστημάτων και του περιβάλλοντος. Απαιτείται προοπτική μακροπρόθεσμης διαχείρισης.

Πολιτικές της ΕΕ

Ο σχεδιασμός και η διαχείριση της χρήσης της γης είναι απαραίτητα στοιχεία αν θέλουμε να εναρμονίσουμε τη χρήση της γης με τους περιβαλλοντικούς προβληματισμούς. Είναι μια πρόκληση που σχετίζεται με διάφορα επίπεδα πολιτικής και διαφορετικούς τομείς. Η παρακολούθηση και η άμβλυνση των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων της χρήσης της γης με την παράλληλη υποστήριξη της παραγωγής των απαραίτητων πόρων αποτελεί βασική προτεραιότητα των αρμόδιων για τη χάραξη πολιτικών παγκοσμίως.

Ο σχεδιασμός χρήσης της γης και οι διοικητικές αποφάσεις συνήθως λαμβάνονται σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διασφάλιση της εξέτασης των περιβαλλοντικών προβληματισμών από τα κράτη μέλη στα αναπτυξιακά χρήσης της γης και της εφαρμογής ολοκληρωμένης διαχείρισης της γης.

Οι ευρωπαϊκές οικονομίες εξαρτώνται από τους φυσικούς πόρους, όπως οι πρώτες ύλες και ο χώρος (χερσαίοι πόροι). Ο Χάρτης Πορείας για μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποδοτικά τους πόρους παρουσιάζει το θέμα της χρήσης της γης και της διαχείρισης των χερσαίων πόρων ως καίριο στοιχείο κατά των μη βιώσιμων εξελίξεων των πόρων. Οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος σχετίζονται άμεσα με τις τρέχουσες και μελλοντικές πρακτικές χρήσης της γης και τους οικονομικούς τομείς που βασίζονται σε αυτές. Η χρήση της γης είναι επίσης σημαντικό ζήτημα για πολλούς άλλους τομείς πολιτικών, όπως η εδαφική συνοχή, ο αστικός σχεδιασμός, η γεωργία, οι μεταφορές και η προστασία της φύσης.

Δραστηριότητες του ΕΟΠ

Οι δραστηριότητες του ΕΟΠ εστιάζουν κυρίως στις αξιολογήσεις του ευρωπαϊκού τοπίου και των χωρικών αλλαγών με εργαλεία απολογισμού των γαιών και του οικοσυστήματος και ανάλυση του Συστήματος Γεωγραφικών Πληροφοριών (GIS). Ο ΕΟΠ έχει αναλάβει επίσης την ανάπτυξη ενός κέντρου περιβαλλοντικών δεδομένων για χρήση της γης ως συνεισφορά στο Ενιαίο Σύστημα Πληροφοριών για το Περιβάλλον (ΕΣΠΠ-SEIS).

Η κύρια πηγή δεδομένων του ΕΟΠ είναι το υπαγόμενο στο πρόγραμμα Corine σύνολο δεδομένων για την εδαφοκάλυψη που παρήχθησαν για τα έτη 1990, 2000 και 2006. Βασίζεται στην εδραιωμένη συνεργασία με κράτη μέλη του ΕΟΠ και το σύστημα παγκόσμιας παρακολούθησης του περιβάλλοντος και της ασφάλειας (GMES). Πρόσθετα σύνολα δεδομένων GMES, όπως επιλεγμένα θεματικά επίπεδα υψηλής ανάλυσης και ο Αστικός Άτλας είναι υπό ανάπτυξη για τη συμπλήρωση των υπαγόμενων στο πρόγραμμα Corine συνόλων δεδομένων για την εδαφοκάλυψη.

Σε συνεργασία με το ευρωπαϊκό θεματικό κέντρο χωρικών πληροφοριών και ανάλυσης (ETC-SIA), ο ΕΟΠ αναπτύσσει πανευρωπαϊκά συστήματα αναφοράς για χωρικές αναλύσεις: τις εφαρμογές ECRINS ή European Catchment and Rivers Network System (ευρωπαϊκό σύστημα δικτύου λεκανών υδροσυλλογής και ποταμών) και  LEAC ή Land and Ecosystem Accounting (Σύστημα καταγραφής γαιών και οικοσυστημάτων) που συνεισφέρουν στη θεματική ανάλυση (π.χ. κατακερματισμός τοπίου) και σχετικούς δείκτες.

Προοπτική

Αρκετές περιβαλλοντικές και περιφερειακές πολιτικές, όπως για παράδειγμα η στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα με ορίζοντα το 2020 ή η θεματική στρατηγική της ΕΕ για το έδαφος βασίζονται σε έγκυρες πληροφορίες χρήσης γης ως βασικό επίπεδο αναφοράς. Η υπηρεσία παρακολούθησης γης GMES αποτελεί μέρος των αρχικών λειτουργιών από το 2011 ως 2013· είναι αρμόδια για την ενημέρωση και τη βελτίωση της παρακολούθησης της ηπειρωτικής εδαφοκάλυψης και εξετάζει ενδελεχώς τοπικές διεργασίες εδαφοκάλυψης. Για τις αξιολογήσεις μελλοντικών τάσεων, έχει αναπτυχθεί το PRospective Environmental analysis of Land Use Development in Europe (PRELUDE), ένα διαδραστικό εργαλείο που παρουσιάζει πέντε διαφορετικά σενάρια χρήσης γης για την Ευρώπη.