Europa is een mozaïek van landschappen dat een weerspiegeling vormt van de stapsgewijze veranderingen die landgebruik in het verleden heeft ondergaan. Ook vandaag de dag blijven veranderingen ons landschap en milieu beïnvloeden, met grote en vaak onuitwisbare sporen tot gevolg. Bijna overal is sprake van toenemende spanningen tussen de behoefte van de maatschappij aan hulpbronnen en ruimte enerzijds en de capaciteit van het land om deze behoeften te ondersteunen en absorberen anderzijds. De huidige situatie leidt tot overexploitatie en steeds verdere achteruitgang van landschappen, ecosystemen en het milieu. Er is een vooruitziend beheer op lange termijn vereist.

EU-beleid

Planning en beheer van landgebruik is essentieel voor een betere afstemming tussen landgebruik en milieuaspecten. Het is een uitdaging die op diverse beleidsniveaus en in verschillende sectoren moet worden aangegaan. Voor beleidsmakers overal ter wereld is het een belangrijke prioriteit om de negatieve milieugevolgen van landgebruik te monitoren en bekend te maken en tegelijkertijd de productie van essentiële hulpbronnen in stand te houden.

Besluiten over planning en beheer worden gewoonlijk op lokaal of regionaal niveau genomen. De Europese Commissie heeft echter ook een rol en moet ervoor zorgen dat de lidstaten in hun ontwikkelingsplannen voor landgebruik rekening houden met milieuaspecten en een geïntegreerd landbeheer toepassen.

Europese economieën zijn afhankelijk van natuurlijke hulpbronnen, waaronder grondstoffen en ruimte (landhulpbronnen). Het stappenplan voor een efficiënt hulpbronnengebruik in Europa ziet het probleem van landgebruik en het beheer van landhulpbronnen als een essentieel element bij het keren van niet-duurzame tendensen in het gebruik van hulpbronnen. De beleidsmaatregelen van de Europese Unie inzake aanpassing aan klimaatverandering zijn rechtstreeks van belang voor de huidige en toekomstige landgebruikpraktijken en de economische sectoren die hiervan afhankelijk zijn. Landgebruik is ook een belangrijk aandachtspunt op veel andere beleidsterreinen, zoals territoriale cohesie, stadsplanning, landbouw, transport en natuurbescherming.

EMA-activiteiten

De activiteiten van het EMA zijn voornamelijk gericht op het evalueren van veranderingen in landschap en ruimtelijke ordening in Europa, waarbij land and ecosystem accounting-technieken (LEAC) en geografische informatiesystemen (GIS-analyse) worden gebruikt. Het EMA heeft ook opdracht gekregen een milieugegevenscentrum voor landgebruik te ontwikkelen als bijdrage aan een gemeenschappelijk milieu-informatiesysteem (SEIS) voor Europa.

De belangrijkste EMA-gegevensbron is de Corine land cover dataset die is geproduceerd voor 1990, 2000 en 2006. Deze productie is in samenwerking met EMA-lidstaten tot stand gekomen op basis van het systeem voor wereldwijde monitoring van milieu en veiligheid (Global Monitoring for Environment and Security – GMES). Er worden op dit moment meer GMES-datasets ontwikkeld, zoals geselecteerde hogeresolutiethemalagen en de Urban Atlas, als aanvulling op de Corine land cover datasets.

In samenwerking met het European Topic Centre on Spatial Information and Analysis (ETC-SIA) werkt het EMA aan de ontwikkeling van pan-Europese referentiesystemen voor ruimtelijke analyses: het European Catchment and Rivers Network System (ECRINS) en Land and Ecosystem Accounting (LEAC)-toepassingen dragen bij tot thematische analyse (bijv. landschapsversnippering) en relevante indicatoren.

Vooruitzichten

Verscheidene milieu- en regionale beleidsmaatregelen zoals de EU-biodiversiteitsstrategie voor 2020 en de thematische bodemstrategie van de EU steunen op betrouwbare gegevens over landgebruik die een fundamentele referentielaag vormen. De GMES-landmonitoringdienst is onderdeel van de initiële operationele diensten die de periode 2011-2013 bestrijken en zorgt voor het actueel houden en verbeteren van de monitoring van continentale landbedekking en voert nader onderzoek uit naar landbedekkingsprocessen. Voor het beoordelen van toekomstige tendensen is PRELUDE (PRospective Environmental analysis of Land Use Development in Europe – milieuprognose betreffende de ontwikkeling van het grondgebruik in Europa) ontwikkeld, een interactieve tool die vijf verschillende landgebruikscenario's voor Europa schetst.