Luchtvervuiling is zowel een lokaal probleem als een probleem van Europa en de rest van de wereld. Luchtverontreinigende stoffen die in een land worden uitgestoten, kunnen in de atmosfeer worden meegevoerd en op een andere plaats tot een slechte(re) luchtkwaliteit leiden.

Zwevende deeltjes, stikstofdioxide ozon op leefniveau gelden op dit moment als de drie vervuilende stoffen die de menselijke gezondheid het sterkst beïnvloeden. De gevolgen van langdurige blootstelling en piekblootstelling aan deze stoffen zijn meer of minder ernstig en variëren van problemen met het ademhalingsstelsel tot voortijdig overlijden. Ongeveer 90% van de Europese stedelijke bevolking is blootgesteld aan concentraties vervuilende stoffen die boven de kwaliteitslimieten liggen welke als schadelijk voor de gezondheid worden beschouwd. Naar schatting verlagen bijvoorbeeld fijne zwevende deeltjes (PM_2,5) in de lucht de levensverwachting in de EU met meer dan acht maanden. Benzo[a]pyreen is een kankerverwekkende stof die ons steeds meer zorgen baart, met concentraties in verscheidene stedelijke gebieden die boven de voor de bescherming van de gezondheid van de bevolking vastgestelde drempelwaarde liggen.

Luchtverontreiniging is schadelijk voor de gezondheid van de mens en voor ecosystemen. Volgens de huidige normen wonen grote delen van de bevolking in een ongezonde omgeving. Om te komen tot een duurzame ontwikkeling zal Europa ambitieus moeten zijn en verder moeten gaan dan de huidige wetgeving.

Hans Bruyninckx, directeur van het Europees Milieuagentschap

Luchtverontreiniging brengt ook schade toe aan ons milieu.

• Verzuringen werden tussen 1990 en 2010 aanzienlijk teruggedrongen in de Europese kwetsbare ecosysteemgebieden die getroffen werden door zure afzetting van te hoge concentraties zwavel- en stikstofverbindingen.

• Op het gebied van eutrofiëring, een milieuprobleem veroorzaakt door overmatige toevoer van voedingsstoffen aan ecosystemen, werd minder vooruitgang geboekt. De oppervlakte van gevoelige ecosystemen die werden blootgesteld aan te hoge concentraties atmosferische stikstof, nam tussen 1990 en 2010 slechts zeer weinig af.

• Schade aan gewassen wordt veroorzaakt door blootstelling aan hoge ozonconcentraties. De meeste landbouwgewassen worden blootgesteld aan ozonniveaus die hoger zijn dan de Europese langetermijndoelwaarden die zijn vastgesteld om de vegetatie te beschermen. We hebben het dan over een aanzienlijk deel van de agrarische gebieden, met name in Zuid-, Midden- en Oost-Europa.

De algemene afname van antropogene (door de mens veroorzaakte) emissies van luchtvervuilende stoffen heeft niet altijd een overeenkomstige verbetering van de Europese luchtkwaliteit laten zien. De redenen hiervoor zijn complex:

• er is niet altijd een duidelijk lineair verband tussen afnemende emissies en de concentraties verontreinigende stoffen die in de lucht worden gemeten;
• het langeafstandtransport van luchtverontreinigende stoffen vanuit andere landen op het noordelijk halfrond naar Europa wordt een steeds belangrijkere component.

Doelgerichte inspanningen om de uitstoot te beperken zijn daarom nog altijd nodig om de menselijke gezondheid en het milieu in Europa te beschermen.

Bronnen van luchtverontreiniging

De bronnen van luchtvervuiling zijn zeer divers en kunnen zowel een antropogene als natuurlijke oorsprong hebben:

• het verbranden van fossiele brandstoffen bij het opwekken van elektriciteit, bij transport, in de industrie en in huishoudens;
• industriële processen en het gebruik van oplosmiddelen, bijvoorbeeld in de chemische en minerale industrie;
• landbouw;
• afvalverwerking;
• vulkaanuitbarstingen, door de wind meegevoerd stof, zeezoutaerosolen en de emissie van vluchtige organische verbindingen uit planten zijn voorbeelden van natuurlijke emissiebronnen.

Beleid van de Europese Unie

De langetermijndoelstelling van de EU is het realiseren van luchtkwaliteitniveaus die geen onaanvaardbare gevolgen en risico's hebben voor de gezondheid van de mens noch voor het milieu. De EU is op een groot aantal niveaus actief om de blootstelling aan luchtverontreiniging te verminderen: via wetgeving, door samenwerking met sectoren die voor luchtverontreiniging verantwoordelijk zijn, met nationale en regionale overheden en met niet-gouvernementele organisaties, en door middel van onderzoek. Het EU-beleid is erop gericht de blootstelling aan luchtvervuiling te verminderen door de uitstoot terug te dringen en limieten en doelwaarden vast te stellen voor luchtkwaliteit. Eind 2013 stelde de Europese Commissie een beleidspakket voor schone lucht vast met nieuwe maatregelen om de luchtvervuiling tegen te gaan.

Lees meer over het Europese luchtverontreinigingsbeleid

EEA-activiteiten

Het Europees Milieuagentschap (European Environment Agency - EEA) is het gegevenscentrum voor luchtverontreiniging van de Europese Unie. Het ondersteunt de uitvoering van de EU-wetgeving op het gebied van luchtemissies en luchtkwaliteit. Het EEA draagt ook bij aan de evaluatie van het luchtverontreinigingsbeleid van de EU en de ontwikkeling van langetermijnstrategieën om de luchtkwaliteit in Europa te verbeteren.

Het werk van het EEA concentreert zich op:

• het publiceren van diverse gegevens over luchtverontreiniging,
• het documenteren en beoordelen van tendensen in luchtverontreiniging en daarmee samenhangende beleidsmaatregelen in Europa, en
• het onderzoeken van afwegingen en synergieën tussen EU-beleidsmaatregelen tegen luchtverontreiniging en maatregelen op andere gebieden, waaronder klimaatverandering, energie, transport en industrie. 

Lees meer over EEA-activiteiten

Nuttige links

Het EEA heeft een reeks links naar informatie over luchtvervuiling gepubliceerd.