Αστικό περιβάλλον

Η αστικοποίηση στην Ευρώπη αποτελεί διαρκές φαινόμενο, τόσο όσον αφορά την επέκταση της αστικής γης όσο και την αύξηση του πληθυσμού. Ενώ η αστική ανάπτυξη προσλαμβάνει πολλές μορφές σε ολόκληρη την Ευρώπη, η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο αστικό και το αγροτικό στοιχείο είναι ασαφής. Σήμερα, ο περιαστικός χώρος αυξάνεται με πολύ ταχύτερους ρυθμούς σε σύγκριση με τις παραδοσιακές μεγάλες πόλεις. Το σχέδιο για τις σχέσεις περιαστικών χρήσεων γης (PLUREL) δημιουργήθηκε για την ανάπτυξη νέων στρατηγικών και εργαλείων σχεδιασμού και πρόβλεψης που είναι απαραίτητα για τη διαμόρφωση βιώσιμων σχέσεων χρήσης αγροτικής-αστικής γης.

Οι περιβαλλοντικές προκλήσεις και οι ευκαιρίες αστικοποίησης συνδέονται στενά. Πολλές πόλεις πασχίζουν να αντιμετωπίσουν κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά προβλήματα που οφείλονται σε παράγοντες πίεσης όπως ο υπερπληθυσμός ή η υποβάθμιση, οι κοινωνικές ανισότητες, η ρύπανση και η κυκλοφοριακή συμφόρηση. Από την άλλη πλευρά, η εγγύτητα των ανθρώπων, των επιχειρήσεων και των υπηρεσιών παρέχει ευκαιρίες για την ανοικοδόμηση μιας Ευρώπης που χρησιμοποιεί πιο αποδοτικά τους πόρους. Ήδη η πυκνότητα του πληθυσμού στις πόλεις συνεπάγεται συντομότερες διαδρομές προς την εργασία και τις υπηρεσίες και περισσότερο περπάτημα, εντατικότερη χρήση του ποδηλάτου ή των μέσων μαζικής μεταφοράς, ενώ τα διαμερίσματα σε πολυκατοικίες ή συγκροτήματα απαιτούν λιγότερη θέρμανση και λιγότερο χώρο ανά άτομο. Ως επακόλουθο, οι κάτοικοι των πόλεων καταναλώνουν κατά μέσο όρο λιγότερη ενέργεια και καταλαμβάνουν λιγότερη γη κατά κεφαλήν σε σύγκριση με τους κατοίκους της υπαίθρου.

Η μεγάλη πρόκληση για τις αστικές περιοχές της Ευρώπης είναι να βρεθούν οι ισορροπίες ανάμεσα στις συμπαγείς περιοχές υψηλής πυκνότητας, αφενός, και την ποιότητα ζωής σε ένα υγιές αστικό περιβάλλον, αφετέρου.

Πολιτικές της ΕΕ

Οι πόλεις έχουν ιδιαίτερη σημασία για την Ευρώπη στο σύνολό της. Η ευρωπαϊκή πολιτική πρέπει να επιτρέπει στις μικρές και μεγάλες πόλεις τη βιώσιμη διαχείριση των περιοχών τους. Οι βιώσιμες πόλεις θα αποτελέσουν τον ακρογωνιαίο λίθο για την επίτευξη αποδοτικότητας πόρων στην Ευρώπη, κάτι που συνιστά σημαντικό στόχο για τη στρατηγική "Ευρώπη 2020".  

Η ολοκλήρωση πολιτικών μεταξύ του ευρωπαϊκού και του τοπικού επιπέδου, καθώς και οι νέες μορφές διακυβέρνησης, είναι βασικά στοιχεία για την πλήρη αξιοποίηση της αστικοποίησης. Οι πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όπως το βραβείο «Πράσινης Πρωτεύουσας της Ευρώπης» ή το Σύμφωνο των Δημάρχων, στο πλαίσιο των οποίων οι πόλεις συνεργάζονται οικειοθελώς με την ΕΕ, σηματοδοτούν αυτή τη νέα κατεύθυνση πολιτικής. Υλοποιούν τη θεματική στρατηγική για το αστικό περιβάλλον και συμπληρώνουν πολιτικές της ΕΕ για τις πόλεις είτε άμεσα, όπως οι οδηγίες για την ποιότητα του αέρα, τον περιβαλλοντικό θόρυβο και τα αστικά λύματα, είτε έμμεσα, όπως η οδηγία για τις πλημμύρες. 

Αυτές οι πολιτικές συγκροτούν το πρόγραμμα για το αστικό περιβάλλον της Ευρώπης, το οποίο επίσης περιλαμβάνει αστικές πολιτικές της ΕΕ σε σχέση με άλλους τομείς, όπως ο Χάρτης της Λειψίας για την αειφόρο ανάπτυξη των ευρωπαϊκών πόλεων, η αστική διάσταση της πολιτικής για τη συνοχή ή το σχέδιο δράσης για την αστική κινητικότητα.

Δραστηριότητες του ΕΟΠ

Ο ΕΟΠ αξιολογεί τακτικά το αστικό περιβάλλον στην Ευρώπη - τάσεις στην κάλυψη γης, κατανάλωση και ποιότητα περιβάλλοντος - όπως η θεματική αξιολόγηση Αστικό περιβάλλον της έκθεσης State of the Environment Report 2010 (SOER 2010) (Η κατάσταση του περιβάλλοντος). Στόχος του ΕΟΠ είναι να εντάξει το αστικό περιβάλλον στο ευρύτερο πλαίσιο για την παροχή ποιότητας ζωής στις ευρωπαϊκές πόλεις, που πραγματοποιεί σύνδεση με τις κοινωνικοοικονομικές και πολιτιστικές παραμέτρους.

Ο ΕΟΠ παρέχει ή διαθέτει σύνολα δεδομένων για το αστικό περιβάλλον ολόκληρης της Ευρώπης, όπως ο αστικός άτλαντας, η βάση δεδομένων AirBase και η υπηρεσία ενημέρωσης και παρατήρησης για την Ευρώπη, με αντικείμενο το θόρυβο (Noise Observation and Information Service for Europe ή NOISE). Αυτά τα δεδομένα παρατίθενται συγκεντρωτικά μαζί με σύνολα δεδομένων για το αστικό περιβάλλον από άλλους ευρωπαϊκούς οργανισμούς στην ηλεκτρονική πλατφόρμα για την ολοκληρωμένη παρακολούθηση του αστικού περιβάλλοντος στην Ευρώπη (IUME), στην οποία ο ΕΟΠ συνεργάζεται με άλλους ευρωπαϊκούς φορείς προκειμένου να βελτιώσει τη βάση δεδομένων για το αστικό περιβάλλον.

Προοπτικές

Όσον αφορά τις αξιολογήσεις του, ο ΕΟΠ πραγματοποιεί μια μεταστροφή από την αξιολόγηση μεμονωμένων στοιχείων του αστικού περιβάλλοντος, όπως οι χρήσεις αστικής γης ή η ποιότητα του αέρα, προς μια περιεκτικότερη έννοια, αυτή του αστικού μεταβολισμού. Η έννοια αυτή επιτρέπει την περιγραφή λειτουργιών στις αστικές περιοχές και μια εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που παρουσιάζουν οι αστικές δομές και η συνεχιζόμενη διαδικασία της αστικοποίησης. Τέτοιες αξιολογήσεις έχουν καίρια σημασία για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικών, στόχος των οποίων είναι να χρησιμοποιηθούν ουσιαστικά οι δυνατότητες για αποδοτική χρήση των πόρων των αστικών περιοχών για την Ευρώπη.