Stadsmilieu

Het verstedelijkingsproces in Europa schrijdt nog steeds voort, zowel wat betreft de ruimtelijke uitbreiding van stedelijke gebieden als wat betreft de toename van het aandeel van de bevolking dat er woont. Stedelijke groei in Europa neemt tal van vormen aan, maar de grens tussen stad en land is aan het vervagen. De peri-urbane ruimte dijt tegenwoordig sneller uit dan de traditionele kernsteden. Plurel (Peri-urban Land Use Relationships) werd in het leven geroepen om nieuwe strategieën en plannings- en voorspellingsinstrumenten te ontwikkelen die van essentieel belang zijn voor het bewerkstelligen van duurzame verhoudingen tussen stedelijk en ruraal landgebruik.

Milieu-uitdagingen en stedelijke ontwikkelingsmogelijkheden houden nauw verband met elkaar. Vele steden kampen met sociale, economische en milieuproblemen als gevolg van de druk die door factoren als overbevolking of ontvolking, sociale ongelijkheid, vervuiling en verkeer ontstaat. De nabijheid van mensen, ondernemingen en diensten biedt echter ook kansen voor een Europa dat op meer efficiënte wijze gebruik maakt van hulpbronnen. Op grond van de bevolkingsdichtheid in de stad zijn er ook nu al kortere wegen naar werk en diensten en verplaatsen zich meer mensen te voet, met de fiets of met het openbaar vervoer, terwijl meergezinswoningen en huizenblokken minder verwarming en minder grond per persoon vergen. Hierdoor verbruiken stadsbewoners gemiddeld minder energie en land per hoofd van de bevolking dan bewoners van het platteland.

Het vinden van het juiste evenwicht tussen dichtheid en compactheid aan de ene kant en levenskwaliteit in een gezond stadsmilieu aan de andere kant vormt de belangrijkste uitdaging voor de stedelijke gebieden in Europa.

EU-beleid

Steden zijn voor heel Europa van belang. Het Europese beleid moet steden in de gelegenheid stellen hun ruimte op duurzame wijze te beheren. Duurzame steden zijn van doorslaggevend belang als het erom gaat in Europa een efficiënt hulpbronnengebruik tot stand te brengen – een belangrijke doelstelling van de Europa 2020-strategie.

De integratie van Europees en lokaal beleid en nieuwe bestuursvormen zijn cruciaal voor een optimale stedelijke ontwikkeling. Initiatieven van de Europese Commissie als de prijs voor Groene Hoofdstad van Europa of het Convenant van burgemeesters, in het kader waarvan steden op vrijwillige basis samenwerken met de EU, zijn voorbeelden van de nieuwe weg die in het beleid is ingeslagen. Met behulp van dergelijke initiatieven wordt de thematische strategie voor het stadsmilieu ten uitvoer gelegd en zij vormen een aanvulling op beleidsmaatregelen van de EU die ofwel rechtstreeks op de steden zijn gericht, zoals de richtlijnen inzake luchtkwaliteit, omgevingslawaai en stedelijk afvalwater, ofwel indirect betrekking hebben op de stad, zoals de richtlijn inzake overstromingen.

Deze beleidsmaatregelen zijn onderdeel van de zogenoemde stedelijke agenda van de EU, waartoe ook het Europese stadsbeleid op andere terreinen valt, zoals Handvest het van Leipzig betreffende duurzame Europese steden, de stedelijke dimensie van het cohesiebeleid en het Actieplan stedelijke mobiliteit.

Activiteiten van het EEA

Het EEA maakt regelmatig evaluaties van het stadsmilieu in Europa – van trends met betrekking tot bodemgebruik, verbruik en milieukwaliteit – zoals de thematische evaluatie inzake het stadsmilieu van het verslag over de toestand van het milieu 2010. Het EEA streeft ernaar het stadsmilieu in de bredere context te plaatsen van het zorgen voor levenskwaliteit in de Europese steden, een doelstelling die verband legt met de sociaaleconomische en de culturele dimensie.

Het EEA vergaart en beheert Europawijde gegevensverzamelingen als de Urban Atlas, AirBase en de Noise Observation and Information Service for Europe (NOISE). Deze worden samen met andere gegevensverzamelingen van andere Europese organisaties opgesomd op het webplatform Integrated Urban Monitoring in Europe (IUME), in het kader waarvan het EEA met andere Europese belanghebbenden samenwerkt om de gegevensbasis met betrekking tot het stadsmilieu te verbeteren.

Vooruitzichten

In de evaluaties van het EEA maakt de evaluatie waarin individuele stedelijke elementen als bodemgebruik of luchtkwaliteit centraal staan, thans plaats voor een meer omvattend concept – het stedelijke metabolisme. Op basis van dit concept kunnen functies van de stedelijke ruimte worden beschreven en kan een evaluatie worden gemaakt van het milieueffect van stedelijke patronen en voortschrijdende verstedelijkingsprocessen. Dergelijke evaluaties zijn van cruciaal belang voor beleidsmakers die zich ten doel stellen het Europese potentieel voor een efficiënt gebruik van hulpbronnen in stedelijke gebieden op brede schaal te benutten.