Urbanizacja w Europie jest zjawiskiem postępującym, ponieważ wciąż rozszerza się zasięg terenów miejskich i rośnie liczba ludności w miastach. Pomimo rozwoju miast, który w całej Europie przybiera różne formy, zacierają się granice między obszarami miejskimi a wiejskimi. Obszary podmiejskie rozwijają się obecnie znacznie szybciej od tradycyjnych centralnych części miast. Do kształtowania powiązań pomiędzy obszarami miejskimi i wiejskimi w sferze zrównoważonego użytkowania gruntów niezbędne są nowe strategie oraz narzędzia planowania i prognozowania, w związku z czym w celu ich opracowania stworzono projekt dotyczący okołomiejskich relacji użytkowania gruntów (PLUREL).

Wyzwania w dziedzinie ochrony środowiska i możliwości urbanizacyjne są ze sobą ściśle powiązane. Wiele miast zmaga się z problemami społecznymi, gospodarczymi i środowiskowymi, które powstają wskutek presji związanej z przeludnieniem lub spadkiem liczby mieszkańców, nierównością społeczną, zanieczyszczeniem i dużym natężeniem ruchu. Z kolei dzięki temu, że ludzie w miastach żyją w dużych skupiskach w pobliżu lokalizacji przedsiębiorstw i firm usługowych istnieją dogodne możliwości budowania Europy efektywniej korzystającej z zasobów. Już teraz z uwagi na gęstość zaludnienia w miastach czas dojazdu do pracy i dotarcia do usług jest krótszy, ludzie częściej przemieszczają się pieszo, w większym zakresie korzystają z rowerów lub środków transportu publicznego; mniejsze jest zapotrzebowanie na energię cieplną do ogrzania mieszkań w budynkach wielorodzinnych lub blokach mieszkalnych, na osobę przypada mniejsza powierzchnia gruntów. W rezultacie każdy mieszkaniec obszarów miejskich zużywa przeciętnie mniej energii, a na osobę żyjącą w mieście przypada mniejsza powierzchnia gruntów niż na mieszkającą na terenach wiejskich.

Głównym wyzwaniem dla obszarów miejskich w Europie jest znalezienie równowagi między gęstością i zwartością zaludnienia z jednej strony, a jakością życia w zdrowym środowisku miejskim z drugiej strony.

Strategie polityczne Unii Europejskiej

Miasta mają istotne znaczenie dla całej Europy. Polityka europejska musi zapewniać dużym i małym miastom możliwości zarządzania ich obszarami w sposób zrównoważony. Zrównoważone miasta będą odgrywały zasadniczą rolę w efektywnym gospodarowaniu zasobami w Europie, które jest ważnym celem strategii Europa 2020.

Wzajemne powiązanie polityki europejskiej z realizowaną na szczeblu lokalnym oraz nowe formy rządzenia mają kluczowe znaczenie dla osiągnięcia możliwie największych korzyści z procesu urbanizacji. Inicjatywy Komisji Europejskiej, takie jak konkurs o odznaczenie „Europejska Zielona Stolica” czy Porozumienie Burmistrzów, w ramach których miasta dobrowolnie współpracują z UE, wyznaczają nowy kierunek w polityce. Służą one do wdrażania strategii tematycznej w sprawie środowiska miejskiego i są dopełnieniem strategii politycznych UE bezpośrednio zorientowanych na miasta, takich jak dyrektywa w sprawie jakości powietrza, dyrektywa w sprawie zmniejszenia hałasu w środowisku i dyrektywa w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych, a także ukierunkowanych na nie pośrednio, tak jak dyrektywa w sprawie oceny ryzyka powodziowego. 

Te strategie polityczne składają się na tak zwaną „agendę miejską” Europy, która obejmuje także strategie polityczne UE w innych obszarach dotyczące miast, na przykład Karta lipska na rzecz zrównoważonego rozwoju miast europejskich, wymiar miejski w polityce spójności czy Plan działania na rzecz mobilności w miastach.

Działalność Europejskiej Agencji Środowiska

Europejska Agencja Środowiska regularnie przeprowadza oceny stanu środowiska miejskiego w Europie – tendencji w zakresie wykorzystania gruntów, konsumpcji i jakości środowiska – na przykład Środowisko miejskie raport z 2010 r. o stanie środowiska – ocena tematyczna. Celem Agencji jest umieszczenie środowiska miejskiego w szerszym kontekście starań o Jakość życia w dużych i małych miastach europejskich, co wiąże się z wymiarem społeczno-gospodarczym i kulturalnym.

Agencja tworzy lub utrzymuje ogólnoeuropejskie zbiory danych o obszarach miejskich, takie jak Urban Atlas, AirBase oraz europejski system obserwacji i informacji o hałasie (NOISE). Dane z tych zbiorów wraz z zestawami danych o obszarach miejskich z innych organizacji europejskich prezentowane są na platformie internetowej inicjatywy Zintegrowany Monitoring Miejski w Europie (IUME), w ramach której Agencja współpracuje z innymi europejskimi zainteresowanymi stronami w celu ulepszania źródeł danych o obszarach miejskich.

Perspektywy

Obecnie w swoich ocenach Agencja odchodzi od oceny poszczególnych elementów, na przykład użytkowania terenów miejskich czy jakości powietrza, i przyjmuje bardziej kompleksową koncepcję – metabolizmu miejskiego. Koncepcja ta daje możliwość opisu funkcjonalności obszarów miejskich oraz oceny wpływu miejskich wzorców i trwających procesów urbanizacyjnych na środowisko. Takie oceny są bardzo użyteczne dla twórców polityki, którzy dążą do wykorzystania w znacznym stopniu potencjału obszarów miejskich w zakresie efektywnego gospodarowania zasobami z pożytkiem dla Europy.