Introductie beleidsinstrumenten

Toen Europees milieubeleid werd ontwikkeld, waren veel beleidsinstrumenten gericht op specifieke milieuproblemen. Omdat geen enkel beleidsinstrument een oplossing kan bieden voor alle problemen, werd het spectrum van beleidsmaatregelen geleidelijk aan uitgebreid om steeds complexere milieu- en gezondheidsgerelateerde problemen het hoofd te bieden. Tegenwoordig zijn veel interventies op milieugebied een combinatie van:

• een traditionele aanpak van regelgevende aard, ook wel ‘command-and-control’-maatregelen genoemd (bijvoorbeeld emissienormen, verbod op giftige stoffen en instrumenten voor ruimtelijke ordening);
• marktinstrumenten (zoals milieuheffingen en handel in broeikasgasemissierechten);
• vergroting van het bewustzijn (waaronder, bijvoorbeeld, etiketten inzake energie-efficiëntie en voorlichtingscampagnes).

Het meest recente milieuactieprogramma van de EU, het 7e MAP, levert een geïntegreerd kader voor deze beleidsinterventies. Hierin wordt de langetermijndoelstelling ‘Goed leven, binnen de grenzen van onze planeet’ uiteengezet.

We bevinden ons ongeveer halverwege tussen de vroege jaren 1970, toen het milieubeleid op Europees niveau van de grond kwam, en de duurzaamheidsdoelstelling voor 2050, zoals uiteengezet in het 7e MAP. Het Europese milieubeleid geldt als een van de krachtigste ter wereld. Ons milieu zou er zonder dit beleid heel anders voor staan, zo blijkt uit de meest recente beoordeling van het Europees Milieuagentschap: ‘Het milieu in Europa: toestand en verkenningen 2020’. Naast dit soort beoordelingen kunnen vragen als “wat werkt?”, “hoe werkt het?”, “wat kost het?” en “wat zijn de voorwaarden voor succes?” worden gesteld om het milieubeleid alsmede de tenuitvoerlegging en opzet daarvan te verbeteren. Beleidsevaluatie helpt bij het beantwoorden van deze vragen.

Bij evaluaties worden doorgaans verschillende evaluatiecriteria gehanteerd. Deze criteria zijn veelal gericht op de relevantie, doeltreffendheid, doelmatigheid en coherentie van beleid, maar ook op de toegevoegde waarde van beleid op Europees, nationaal of lokaal niveau. Meer recent is de relevantie van deze criteria erkend in het kader van EU-initiatieven ter verbetering van de regelgeving, ook wel het Betere regelgeving-initiatief genoemd. Om het milieubeleid aan de hand van deze criteria te toetsen is er een reeks evaluatiehulpmiddelen en -methoden beschikbaar, zoals het Evalsed-sourcebook van de Europese Commissie.

Het EEA voorziet beleidsmakers en het publiek van milieu-informatie en draagt bij aan de evaluatie van het milieubeleid. Aanvankelijk hield het Agentschap zich vooral bezig met de doeltreffendheid van beleid (bijvoorbeeld het project voor de rapportering over milieumaatregelen), maar gaandeweg is het zich ook gaan richten op:

• methodologieën voor evaluatie, voor meer inzicht in de relatie tussen beleid en veranderingen in de toestand van het milieu in Europa;
• het effect van beleid op specifieke systemen, zoals mobiliteit, om de manier waarop beleid kan bijdragen aan de overgang naar een duurzamere samenleving in Europa beter te begrijpen en te evalueren;
• de integratie van milieubeleid in andere beleidsterreinen (bijvoorbeeld het gemeenschappelijke visserijbeleid).

EEA-publicaties die de milieubeleidsevaluatie ondersteunen zijn hier te vinden. 

• Database van beoordelingen door of voor de Europese Commissie (in het Engels)
• OESO-glossarium van sleuteltermen voor evaluatie- en resultaatgericht beheer (in het Engels)
• Climate-Eval, de praktijkgerichte online-gemeenschap van de wereldwijde milieufaciliteit (Global Environment Facility) voor evaluaties van klimaatverandering en -ontwikkeling (in het Engels)
• Het Europese Milieubeoordelaars netwerk
• Eerste milieuactieprogramma
• Zevende milieuactieprogramma (7e MAP) ‘Goed leven, binnen de grenzen van onze planeet’.