Powietrze w Europie staje się coraz czystsze i poprawia stan zdrowia ludzi

Powietrze, którym oddychasz, ma ogromne znaczenie dla Twojego zdrowia i dobrostanu. Być może nie zdajesz sobie z tego sprawy, ale w ciągu Twojego życia prawdopodobnie stało się ono znacznie czystsze.

Jeśli będziemy nadal ograniczać zanieczyszczenie w Europie, następne pokolenie będzie oddychać jeszcze czystszym powietrzem. Wizją UE jest zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza do poziomu, który nie będzie szkodliwy dla zdrowia, do 2050 roku. Rzeczywiście – poprawa jakości powietrza chroni zdrowie ludzi oraz rośliny i dziką przyrodę. Często łagodzi również zmianę klimatu.

Jakość powietrza w Europie poprawia się, ale nadal występują problemy 

Zanieczyszczenie powietrza jest największym środowiskowym zagrożeniem dla zdrowia na świecie i w Europie. Zgodnie z oceną EEA dotyczącą wpływu zanieczyszczenia powietrza na zdrowie zła jakość powietrza pogarsza zdrowie i dobrostan ludzi oraz prowadzi do około 300 000 zgonów, którym można zapobiec, każdego roku w samej Europie.

Jakość powietrza w europejskich miastach znacznie się różni. Jednak prawie wszyscy mieszkańcy europejskich miast są narażeni na zanieczyszczenie drobnymi cząstkami powyżej poziomu zalecanego przez Światową Organizację Zdrowia. Narażenie na drobne cząstki i inne zanieczyszczenia powoduje szereg niekorzystnych skutków zdrowotnych, w tym choroby układu oddechowego i sercowo-naczyniowego oraz choroby nowotworowe. Co więcej, badania EEA wykazały, że najbardziej wrażliwe grupy ludności są nimi nieproporcjonalnie dotknięte.

Mimo to sytuacja się polepsza. Na przykład liczba osób umierających z powodu zanieczyszczenia drobnymi cząstkami w UE spadła o prawie połowę w ciągu ostatnich 10–15 lat. Oznacza to, że Europa jest na dobrej drodze do osiągnięcia celu wyznaczonego w planie działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń, jakim jest zmniejszenie liczby tych wczesnych zgonów o 55% do 2030 r. w porównaniu z rokiem 2005.

Rys. 1. Przedwczesne zgony w UE-27 z powodu poziomów PM₂,₅ powyżej wytycznych WHO na 2021 r. orazodległość  od celu zerowego zanieczyszczenia, 2005–2020

Tutaj można przeglądać różne formaty map i dane

Długoterminowa wizja osiągnięcia jakości powietrza, która nie szkodzi zdrowiu ludzi, jest wciąż odległa. Jednak ambitna polityka, lokalne decyzje i dobrze znane rozwiązania mogą znacznie przyspieszyć postęp.

Czystsze: transport, energia i rolnictwo dla czystszego powietrza 

Ocena EEA dotycząca źródeł zanieczyszczenia powietrza pokazuje, że w Europie większość zanieczyszczeń pochodzi z ogrzewania budynków, transportu drogowego, działalności przemysłowej i rolnictwa. Istnieje wiele dobrych rozwiązań, aby zmniejszyć zanieczyszczenia w każdym z tych sektorów. 

W przypadku budynków renowacje energetyczne i inne środki służące oszczędzaniu energii zmniejszyłyby samo zapotrzebowanie na ogrzewanie. Jednocześnie przejście na nowoczesne rozwiązania w zakresie ogrzewania, takie jak pompy ciepła, kolektory słoneczne i systemy ciepłownicze oparte na odnawialnych źródłach energii, może przyczynić się do zmniejszenia zanieczyszczenia. Środki te zostały ujęte w briefingu EEA na temat dekarbonizacji ogrzewania. Wskazuje się w nim również, że około połowa końcowego zużycia energii w UE przeznaczana jest na ogrzewanie, co sprawia, że jest to kluczowy obszar do poprawy bezpieczeństwa energetycznego i ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. 

Rys. 2. Zużycie energii końcowej według sektora końcowego przeznaczenia, UE‑27, 2020 r.

Tutaj można przeglądać różne formaty map i dane

W sektorze transportu wiele korzyści może wynikać z poprawy infrastruktury dla pieszych, rowerzystów i innych rodzajów aktywnej mobilności, zwłaszcza w miastach. Promowanie czystego transportu publicznego, wspólne użytkowanie samochodów osobowych, ograniczenie ruchu drogowego i przejście na pojazdy elektryczne pozwoliłyby jeszcze bardziej zmniejszyć zanieczyszczenie powietrza, hałas i emisję gazów cieplarnianych.

Przyjęcie nowych technologii w celu ograniczenia zanieczyszczeń i przejście na energię odnawialną przyczyniłoby się do dalszego ograniczenia emisji przemysłowych w Europie, które w ciągu ostatnich 10 lat odnotowywały stały spadek. Również w rolnictwie badania EEA wykazały, że istnieje kilka możliwości dekarbonizacji produkcji żywności i ograniczenia emisji amoniaku i metanu. Często środki te przyczyniłyby się również do poprawy lokalnej jakości powietrza.

Wysiłki UE na rzecz czystego powietrza dla wszystkich

Prawo UE określa limity i cele dotyczące jakości powietrza w Europie. W związku z tym państwa członkowskie UE muszą monitorować jakość powietrza i udostępniać te informacje publicznie za pośrednictwem EEA. Wraz z Komisją Europejską EEA opracowała europejski wskaźnik jakości powietrza (European Air Quality Index), który pokazuje najnowsze pomiary pochodzące ze stacji monitorowania jakości powietrza w Europie. Usługa jest również dostępna jako aplikacja dla urządzeń z systemem Android i dla urządzeń z systemem iOS. Ponadto europejska przeglądarka jakości powietrza w miastach EEA pozwala sprawdzić średnie poziomy zanieczyszczeń w prawie 400 miastach w całej Europie.

Europejski Zielony Ład ma na celu poprawę jakości powietrza w Europie i dostosowanie unijnych norm jakości powietrza do najnowszych wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia. Unijny plan działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń ma na celu ograniczenie zanieczyszczenia do poziomu, który nie będzie już uznawany za szkodliwy dla zdrowia ludzi i ekosystemów naturalnych, do 2050 r.

W październiku 2022 r. Komisja Europejska zaproponowała zmianę unijnych przepisów dotyczących jakości powietrza przez wprowadzenie bardziej rygorystycznych progów zanieczyszczenia, większej liczby praw dla obywateli, lepszego monitorowania jakości powietrza i lepszego informowania społeczeństwa.

W skrócie: jakość powietrza a zdrowie

• Jakość powietrza w Europie poprawia się. Jednak zanieczyszczenie powietrza nadal stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia, powodując choroby i zgony, którym można zapobiec.
• UE chce zmniejszyć zanieczyszczenie powietrza do poziomu, który nie szkodzi zdrowiu ludzkiemu, do 2050 roku.
• Czystsze i odnawialne rozwiązania w zakresie ogrzewania, transportu, przemysłu i rolnictwa mogą w znacznym stopniu przyczynić się do ograniczenia zanieczyszczenia powietrza.

Co mogę zrobić?

• Sprawdź lokalną jakość powietrza na stronie European Air Quality Index. W zależności od sytuacji rozważ unikanie aktywności na świeżym powietrzu, jeśli jakość powietrza w danym dniu jest niska.
• Pomyśl o sposobach oszczędzania energii w domu i preferuj zrównoważone środki transportu, takie jak chodzenie pieszo, jazda na rowerze lub transport publiczny. Aktywna mobilność jest również dobra dla zdrowia.
• Zwracaj uwagę na jakość powietrza w pomieszczeniach. Pomyśl o materiałach w swoim domu i zapewnij odpowiednią wentylację.
• Zaangażuj się. Zapytaj lokalnych polityków o jakość powietrza w Twoim mieście i działania podejmowane w celu jej poprawy.