De landen van de Westelijke Balkan spelen een belangrijke rol in de samenwerking met het Europees Milieuagentschap op het gebied van de aanpak van milieu- en klimaatproblemen

Waarom zijn de landen van de Westelijke Balkan zo belangrijk voor het EEA?

We hebben het hier over EU-toetredingslanden of -kandidaat-lidstaten. Om volwaardig lid van de EU te worden, moet in die landen een aantal beleidsmaatregelen worden genomen. Het milieubeleid is daarbij een van de grootste beleidsterreinen, met een omvangrijk wetgevingspakket.

Bovendien zijn de landen van de Westelijke Balkan onze buren, en het milieu is voor ons allemaal een grensoverschrijdende kwestie. Vandaar dat nauwe samenwerking op het gebied van milieukwesties vanzelfsprekend ook in het belang van de EU is.

Ten slotte hebben de landen van de Westelijke Balkan als landen die lid zijn van het Europees milieuobservatie- en -informatienetwerk (Eionet) toegang tot een grote groep deskundigen, die hun ondersteuning biedt bij de milieu-uitdagingen waarmee zij worden geconfronteerd. In ruil daarvoor dragen deskundigen uit deze landen met hun kennis bij aan het netwerk.

Op welke gebieden is samenwerking van essentieel belang voor de werkzaamheden van het EEA?

Onze samenwerking bestaat grotendeels uit monitoring, rapportage en beoordeling. De landen van de Westelijke Balkan verstrekken regelmatig gegevens aan het EEA op het gebied van emissies in de atmosfeer en waterkwaliteit, die wij vervolgens verwerken en beoordelen. Deze gegevens dienen als basis voor geïnformeerde besluitvorming.

De regio staat voor een aantal uitdagingen, met name op het gebied van lucht-, water- en bodemverontreiniging, die alleen naar behoren kunnen worden aangepakt wanneer degelijke en betrouwbare gegevens en informatie beschikbaar zijn. De regio is bovendien bijzonder kwetsbaar voor klimaatverandering. Ook heeft het gebied een ongerepte natuur die doeltreffend moet worden beschermd. Door middel van deskundigheid en capaciteitsopbouw beoogt het EEA de problemen op dit gebied aan te pakken.

Hoe werkt deze samenwerking in de praktijk?

De landen van de Westelijke Balkan zijn bij de werkzaamheden van Eionet betrokken als “samenwerkende landen”. In de praktijk houdt dit in dat we in deze landen een nationaal Eionet-netwerk onderhouden. Deze netwerken worden beheerd door de nationale contactpunten (National Focal Points – NFP’s), die in de betrokken instellingen zijn aangesteld. Wij werken nauw samen met de NFP’s en zij worden uitgenodigd voor regelmatige NFP-/Eionet-vergaderingen waar meer strategische aspecten van onze werkzaamheden worden besproken en besloten. Daarnaast bestaat het nationale netwerk uit nationale referentiecentra (National Reference Centers – NRC’s), die elk een specifiek milieuthema bestrijken.

De NRC’s van alle lidstaten en samenwerkende landen komen regelmatig bijeen om de meer technische aspecten van de samenwerking binnen Eionet te bespreken. Daarnaast identificeren we regelmatig een aantal thematische gebieden waarop specifieke bijstand nodig is, samen met de landen van de Westelijke Balkan en andere belanghebbenden, zoals de Europese Commissie. Deze kwesties worden grondig aangepakt met de hulp van EEA-deskundigen, Europese thematische centra (European Topic Centers – ETC’s) en andere relevante partners in het netwerk. De belangrijkste gebieden die wij behandelen zijn doorgaans de ondersteuning van rapportage inzake luchtkwaliteit, waterkwaliteitskwesties, biodiversiteit, afval en klimaat gerelateerde kwesties.

Om een concreet voorbeeld te geven: we hebben onlangs landenprofielen over afvalbeheer in de landen van de Westelijke Balkan gepubliceerd, zoals we die ook voor EU-landen opstellen. 

Wat zijn de belangrijkste uitdagingen bij het verbeteren van onze samenwerking voor de aanpak van milieuproblemen?

Er zijn veel grensoverschrijdende milieu-uitdagingen in Europa, zoals lucht- en waterverontreiniging en het omgaan met de gevolgen van klimaatverandering. Om deze kwesties naar behoren aan te pakken, zijn adequate gegevens en informatie nodig.

We hebben gezien dat in sommige landen de meetinfrastructuur steeds meer verouderd raakt. Dit is met name merkbaar op het gebied van de luchtkwaliteitsbewaking. Hoewel de landen van de Westelijke Balkan deel uitmaken van de Europese luchtkwaliteitsindex, zijn er in sommige gebieden eenvoudigweg onvoldoende meetstations. We proberen dit probleem aan te pakken met de hulp van andere belanghebbenden in de regio. Er zijn ook tekortkomingen in de gegevens op andere gebieden die aandacht verdienen.

De samenwerking met de landen van de Westelijke Balkan begon twintig jaar geleden. Wat hebben we tot dusver bereikt?

We hebben met deze landen samengewerkt in het kader van verschillende financiële instrumenten in verbinding met mogelijk toetreding tot de EU. In de loop der jaren hebben de landen van de Westelijke Balkan zich geïntegreerd in het Eionet en tegenwoordig leveren alle landen op regelmatige basis de vereiste gegevens aan het EEA.

Het EEA stelt jaarlijks een overzicht op van de prestaties van zijn leden en de samenwerkende landen. De landen van de Westelijke Balkan hebben in de loop der jaren duidelijk vooruitgang geboekt en presteren over het algemeen net zo goed als de landen die lid zijn van het EEA. Sommige landen van de Westelijke Balkan voldoen zelfs voor de volle 100 % aan de stiptheids- en gegevenskwaliteitseisen. De landen van de Westelijke Balkan zijn ook een geïntegreerd onderdeel geworden van het rapport van het EEA over de toestand van het milieu, dat om de vijf jaar wordt opgesteld.

Hoe past deze samenwerking in de Europese Green Deal? Stellen de landen van de Westelijke Balkan zich dezelfde doelen?

De landen van de Westelijke Balkan hebben ingestemd met de “groene agenda voor de Westelijke Balkan”, die in grote mate overeenstemt met de Green Deal en door die landen breed wordt onderschreven. 

Het EEA werkt momenteel aan een projectvoorstel in het kader van het instrument voor pretoetredingsfinanciering (IPA III). Dit voorstel zal volledig in lijn zijn met de groene agenda en zal een groot aantal thema’s behandelen, zoals decarbonisatie, circulaire economie, verontreiniging en verwijdering van verontreiniging, systemen voor duurzaam voedsel en biodiversiteit. Met dit voorstel wil het EEA de landen van de Westelijke Balkan helpen de doelstellingen van de “groene agenda voor de Westelijke Balkan” te bereiken.

Hoe zal deze samenwerking zich in de komende jaren ontwikkelen? Is een volwaardig EEA-lidmaatschap een optie?

Het lidmaatschap van het EEA staat open voor “derde landen”, zoals bepaald in de oprichtingsverordening. In principe telt het EEA al vijf lidstaten die geen deel uitmaken van de EU.

In dit verband zien we duidelijk mogelijkheden voor EEA-lidmaatschap wanneer de landen er technisch klaar voor zijn. Dit is bij uitstek een politiek proces waarop het EEA weinig invloed heeft. We zijn echter vastberaden onze betrekkingen de komende jaren in stand te houden en te intensiveren, zoals vastgelegd in de “EEA-Eionet-strategie 2021-2030”.

Interview gepubliceerd in de nieuwsbrief van EEA, december 2021