All official European Union website addresses are in the europa.eu domain.
See all EU institutions and bodiesZrób coś dla naszej planety, wydrukowuj tę stronę tylko w razie potrzeby. Nawet mała akcja może sprawić ogromną różnicę, gdy miliony ludzi to robią!
Article
Woda jest środowiskiem dla milionów gatunków, począwszy od najdrobniejszych organizmów mierzonych w mikronach po płetwale błękitne o długości do 30 metrów i wadze do 200 ton. Każdego roku odkrywane są nowe gatunki w głębinach oceanów. Oceany i morza mają również kluczowe znaczenie dla klimatu: są największym pochłaniaczem dwutlenku węgla i wyłapują dwutlenek węgla z atmosfery. Prądy oceaniczne pomagają w ocieplaniu i ochładzaniu różnych regionów, dzięki czemu stają się one bardziej przyjazne do zamieszkania. Woda, która odparowała z ciepłych mórz, może opadać z powrotem jako deszcz lub śnieg, podtrzymując życie na lądzie.
Dla nas – ludzi – woda jest nie tylko zasobem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania naszych organizmów, lecz także zasobem, z którego korzystamy każdego dnia. W domowym otoczeniu używamy jej do gotowania, sprzątania, mycia i spłukiwania. Woda jest wykorzystywana do produkcji naszej żywności, odzieży, telefonów komórkowych, samochodów czy książek. Wykorzystujemy wodę do budowy naszych domów, szkół i dróg, a także do ogrzewania budynków i chłodzenia elektrowni. Przy użyciu energii elektrycznej wytwarzanej z ruchu wody oświetlamy nasze miasta i domy. Latem wskakujemy do morza albo przechadzamy się nad jeziorem, żeby odetchnąć od gorąca.
Woda jest również środkiem wykorzystywanym do łączenia i przemieszczania osób i towarów. Stanowi naturalną sieć transportową wokół globu, która łączy nie tylko przybrzeżne miasta, lecz również miasta w głębi lądu, położone wzdłuż żeglownych rzek, co umożliwia globalną wymianę handlową. Nasze t-shirty, ziarna kawy lub laptopy, które zostały wyprodukowane w obu Amerykach, Afryce lub Azji, być może zostały przewiezione do Europy na statkach. Innymi słowy woda jest obecna w każdym aspekcie naszego życia.
Niestety sposób, w jaki wykorzystujemy i oczyszczamy ten cenny zasób, wpływa nie tylko na nasze zdrowie, lecz także na wszystkie organizmy żywe uzależnione od wody. Zanieczyszczenie, nadmierna eksploatacja, fizyczne zmiany w siedliskach wodnych i zmiany klimatu nieustannie wywierają negatywny wpływ na jakość i dostępność wody.
Pobierając wodę z jej źródła i wykorzystując ją, prawie zawsze zmieniamy jej różne właściwości. Regulujemy bieg rzek, budujemy kanały łączące morza i rzeki oraz konstruujemy zapory i wały, aby zaspokoić nasze potrzeby związane z wykorzystaniem wody. Wody podziemne wydobywane z warstw wodonośnych mogą być transportowane setki kilometrów, aby ostatecznie dotrzeć do naszych domów. Zużyta woda może być zanieczyszczona przez substancje chemiczne (np. fosforany stosowane w środkach czyszczących), plastikowe mikrogranulki lub olej kuchenny. Niektóre z tych zanieczyszczeń i zabrudzeń mogą pozostać w wodzie nawet po poddaniu jej zaawansowanym procesom oczyszczania ścieków. W rolnictwie woda wykorzystywana do upraw może zawierać pozostałości chemikaliów stosowanych w nawozach i pestycydach. Po użyciu i w niektórych przypadkach oczyszczeniu część tej wody o zmienionej charakterystyce powraca do zbiorników wodnych.
Nawet zanieczyszczenia z powietrza, emitowane przez transport i przemysł, mogą odkładać się w rzekach, jeziorach i morzach oraz wpływać na jakość wody. Sposób, w jaki wykorzystujemy wodę, może spowodować zmianę temperatury i zasolenia oceanów. Woda wykorzystywana do chłodzenia w sektorze energetycznym może być znacznie cieplejsza od wody pobieranej. Podobnie procesy odsalania mogą uwalniać solankę o wysokim stężeniu soli z powrotem do środowiska morskiego. Wreszcie to, co zwracamy do środowiska, często bardzo różni się od tego, co pobraliśmy ze środowiska. Co więcej nie zawsze zwracamy zasoby tam, skąd je pobraliśmy.
W ciągu ostatnich czterdziestu lat Europa poczyniła znaczne postępy w zakresie regulacji jakości swojej wody, oczyszczania ścieków oraz ochrony europejskich siedlisk i gatunków morskich i słodkowodnych. Polityka UE obejmuje szereg kwestii: od wody pitnej, miejskich ścieków, ochrony siedlisk, wyznaczania chronionych obszarów morskich i jakości wody w kąpieliskach po powodzie, tworzywa sztuczne jednorazowego użytku, emisje przemysłowe i ograniczenia dotyczące stosowania niebezpiecznych chemikaliów. Te konkretne akty prawne UE są wspierane przez nadrzędne programy i prawodawstwo, na przykład siódmy unijny program działań w zakresie środowiska, ramową dyrektywę wodną i dyrektywę ramową w sprawie strategii morskiej.
Regularne monitorowanie jakości wody w kąpieliskach wykazało, że około 85% kąpielisk unijnych monitorowanych w 2017 r. miało stan „znakomity”. Ponad 10% europejskich mórz wyznaczono jako chronione obszary morskie, aby pomóc w zachowaniu gatunków i siedlisk morskich. Wszystkie te działania świadczą o wysoce pozytywnych zmianach. Jednak pomimo postępów stan ekologiczny i chemiczny wód powierzchniowych w Europie nadal budzi obawy.
Jedynie około 39% wód powierzchniowych osiągnęło cel unijny w zakresie minimalnego „dobrego” lub „bardzo dobrego” stanu ekologicznego w okresie monitorowania 2010‑2015, natomiast 38% wód powierzchniowych osiągnęło „dobry” stan chemiczny. Zły stan chemiczny wynika częściowo z faktu, że zanieczyszczenia nie znikają tak po prostu. Woda pochłania i następnie transportuje zanieczyszczenia, które ostatecznie kumulują się w jeziorach i oceanach. Wiele rzek zostało fizycznie zmienionych przez działalność człowieka lub doświadczyło jej skutków, co wpływa na migrację ryb w górę rzeki lub przepływ osadów w dół rzeki.
Wiele zasobów ryb morskich jest nadmiernie eksploatowanych, co zagraża przetrwaniu całych populacji ryb. Inwazyjne gatunki obce rozprzestrzeniają się w wyniku transportu morskiego lub przez kanały, stwarzając zagrożenie dla lokalnych gatunków. Odpady morskie, wśród których dominują tworzywa sztuczne, są znajdowane we wszystkich zakątkach świata – od Arktyki po niezamieszkane wyspy na Pacyfiku. Nawet jeśli powstrzymamy przedostawanie się nowych zanieczyszczeń do zbiorników wodnych, niestety musimy zmierzyć się z całością zanieczyszczeń, które były uwalniane do wody przez dziesięciolecia lub, jak w przypadku rtęci, całe wieki. Przyszłe pokolenia będą musiały stawić czoła zanieczyszczeniom, które obecnie uwalniamy.
W porównaniu z wieloma częściami świata w Europie występują stosunkowo obfite zasoby wody słodkiej. Zasoby te nie są jednak równomiernie rozmieszczone na całym kontynencie. Zgodnie z naszymi szacunkami tak naprawdę około jedna trzecia terytorium UE jest narażona na niedostatek wody, który oznacza, że zapotrzebowanie na wodę przekracza dostępne zasoby wody w konkretnym okresie.
Przewiduje się, że zmiany klimatu wpłyną na dostępność wody w Europie, wywierając dodatkową presję na regiony południowe, które już cierpią z powodu deficytu wody. Ponadto zakłada się, że w innych częściach Europy będą występować częstsze powodzie, natomiast regiony nisko położone są zagrożone falami sztormowymi i wzrostem poziomu mórz. Miasta i regiony są na pierwszej linii frontu działań w terenie i wdrażają środki, począwszy od ograniczania wycieków i wprowadzania ponownego wykorzystywania wody po tworzenie na terenach miejskich tzw. niebieskich i zielonych obszarów w celu minimalizacji ryzyka powodzi i szkód spowodowanych przez wodę.
W niektórych kluczowych sektorach gospodarki, takich jak rolnictwo, wykorzystuje się znaczne ilości wody słodkiej. W rzeczywistości wiosną i latem działalność rolnicza może odpowiadać za ponad połowę zużycia wody w regionach Europy Południowej. Podobnie popularne ośrodki turystyczne, w tym małe wyspy na Morzu Śródziemnym, muszą zaopatrzyć w wodę tysiące turystów, co znacznie uszczupla ich już i tak ograniczone zasoby wody.
Turystyka masowa nie jest jedynym przypadkiem, gdy lokalne zasoby wodne są dodatkowo uszczuplane przez użytkowników nielokalnych. Globalny handel umożliwia konsumentom korzystanie z zasobów naturalnych, w tym wody, ze wszystkich części świata. Wino francuskie eksportowane do Chin „eksportuje” również wodę wykorzystywaną do uprawy winorośli i do produkcji wina. Podobnie towary przywożone do Europy również importują „wirtualną wodę”.
Pod wieloma względami woda jest zasobem lokalnym. Zmiany ilości lub jakości wody mają bezpośredni wpływ na środowisko lokalne i ludność lokalną. Jednak w ujęciu ogólnym woda jest również zasobem globalnym – dobrem wspólnym, którym muszą dzielić się wszyscy ludzie i wszystkie organizmy żyjące na naszej planecie. Woda przepływa między krajami i łączy kontynenty zarówno w aspekcie fizycznym, jak i kulturowym. Ponieważ wiele dużych zbiorników wodnych jest ze sobą połączonych, to, co początkowo jest problemem lokalnym, może stać się źródłem problemu na większą skalę. Z drugiej strony problem globalny, na przykład tworzywa sztuczne lub wyższa temperatura wody w oceanach, może mieć poważniejsze skutki na poziomie lokalnym.
Taki charakter wody – od lokalnego po globalny – wymaga współpracy i struktur zarządzania, które pasują do skali konkretnego wyzwania. Nie jest zaskakujące, że wiele obszarów polityki UE dotyczących wody słodkiej i środowiska morskiego kładzie nacisk na współpracę regionalną i globalną. Unia Europejska jest aktywnym podmiotem w strukturach zarządzania, począwszy od Celów Zrównoważonego Rozwoju3 Organizacji Narodów Zjednoczonych po struktury współpracy regionalnej, takie jak Międzynarodowa Komisja Ochrony Dunaju4 lub Komisja OSPAR ds. Północno-Wschodniego Atlantyku5. W ostatnich latach w struktury zarządzania słusznie angażowały się podmioty niepaństwowe, na przykład duże przedsiębiorstwa rybackie, aby zapewnić zrównoważone wykorzystywanie zasobów wodnych.
W obliczu rosnącego zapotrzebowania ze strony konkurujących ze sobą użytkowników nie ulega wątpliwości, że droga do zrównoważonego użytkowania wody i jej zasobów wiedzie przez efektywność, innowacyjność, zapobieganie powstawaniu odpadów (np. ograniczenie wycieków), ponowne wykorzystanie, recykling – wszystkie kluczowe elementy gospodarki o obiegu zamkniętym. W rzeczywistości, jeśli oszczędzamy jeden zasób, na przykład wodę, oszczędzamy też inne zasoby.
Europejska Agencja Środowiska pracuje z wykorzystaniem informacji dotyczących środowiska. Złożony i powiązany z innymi temat, jakim jest woda, wymaga różnych strumieni danych, dogłębnej i systemowej analizy oraz ścisłej współpracy z sieciami i instytucjami. EEA gromadzi całą tę wiedzę na temat środowiska Europy oraz przekazuje ją decydentom i opinii publicznej.
W ciągu ostatnich czterdziestu lat, zgodnie z unijnymi przepisami i wymogami sprawozdawczymi, państwa członkowskie wprowadziły rozbudowane struktury monitorowania. Dzięki tym wysiłkom mamy znacznie bardziej szczegółową i wyczerpującą wiedzę oraz zrozumienie kwestii i tendencji dotyczących środowiska, w tym wody. Możemy teraz dokonać zintegrowanej analizy tego, co powoduje zmiany oraz co i jak się zmienia. Możemy określić skuteczne środki działania na miejscu oraz stworzyć sieci umożliwiające wymianę tych informacji.
Wiedza ta będzie miała zasadnicze znaczenie dla kształtowania przyszłej polityki UE w dziedzinie wody. Niektóre kluczowe elementy prawodawstwa wodnego, w tym ramowa dyrektywa wodna i dyrektywa dotycząca oczyszczania ścieków komunalnych, obecnie są poddawane ocenie i mogą zostać zmienione. Biorąc pod uwagę istotną rolę, jaką odgrywa woda we wszystkich aspektach naszego życia, bardziej zintegrowane podejście w kształtowaniu polityki pomoże nam chronić i zachować to, co sprawia, że nasza planeta jest wyjątkowa: właśnie wodę.
Hans Bruyninckx
Dyrektor wykonawczy EEA
For references, please go to https://www.eea.europa.eu/pl/sygna142y/sygnaly-2018/artykuly/czysta-woda-oznacza-zycie-zdrowie or scan the QR code.
PDF generated on 2024-10-15 04:46
Engineered by: Zespół Witryny EEA
Software updated on 26 September 2023 08:13 from version 23.8.18
Software version: EEA Plone KGS 23.9.14
Akcje Dokumentu
Podziel się z innymi