Raport EEA „Jakość powietrza w Europie — raport z 2016 r.” przedstawia zaktualizowany przegląd i analizę jakości powietrza w Europie w latach 2000 do 2014 r. w oparciu o dane z oficjalnych stacji monitorowania w całej Europie, które obejmują ponad 400 miast. Wynika z niego, że w 2014 r. ponad 85% mieszkańców miast w Unii Europejskiej było narażonych na pył drobnocząsteczkowy (PM2,5) na poziomie uznanym za szkodliwy dla zdrowia przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Cząstki stałe mogą powodować lub nasilać choroby układu krążenia, astmę i raka płuc.

Raport zawiera również nowe dane szacunkowe⁽¹⁾ dotyczące wpływu na zdrowie najbardziej szkodliwych czynników zanieczyszczenia powietrza w oparciu o dane z 2013 r. Szacuje się że w 2013 r. narażenie na PM2,5 spowodowało około 467 000 przedwczesnych zgonów w 41 krajach europejskich. W samej Unii Europejskiej liczba przedwczesnych zgonów przekroczyła 430 000. Szacowane skutki wpływu narażenia na dwutlenek azotu (NO₂) i ozon w warstwie przyziemnej (O₃) to odpowiednio około 71 000 i 17 000 przedwczesnych zgonów w Europie.

„Zmniejszenie emisji doprowadziło do poprawy jakości powietrza w Europie, ale nie na tyle żeby zapobiec trudnym do zaakceptowania szkodom dla środowiska i zdrowia ludzi” – powiedział dyrektor wykonawczy EEA, Hans Bruyninckx. „Musimy zająć się przyczynami zanieczyszczenia powietrza, co będzie wymagać gruntownej i innowacyjnej transformacji dzisiejszych systemów mobilności, energetycznych i żywnościowych. Taka transformacja wymagać będzie działania ze strony nas wszystkich, w tym organów publicznych, przedsiębiorstw, obywateli i środowiska badaczy”.

Karmenu Vella, europejski komisarz do spraw środowiska, gospodarki morskiej i rybołówstwa, z zadowoleniem przyjął raport i dodał: „Dzisiejszy raport EEA na temat jakości powietrza przypomina nam o tym, że powinniśmy utrzymać ten temat wysoko na liście priorytetów politycznych. Komisja Europejska tak czyni i jest zaangażowana na rzecz poprawy jakości powietrza. Jednym ze sposobów osiągnięcia tego celu jest pomaganie władzom na różnych szczeblach w bardziej aktywnej współpracy. W sytuacji gdzie wiele ‘czarnych punktów’ jakości powietrza znajduje się w miastach, jasne jest, że samorządy lokalne i regionalne mają do odegrania zasadniczą rolę w znajdowaniu rozwiązań.  Mam nadzieję, że w tym tygodniu Parlament Europejski przegłosuje nasze zobowiązania do zmniejszenia emisji w nowej dyrektywie w sprawie krajowych poziomów emisji. To da impuls i nada kierunek działaniom podmiotów krajowych i lokalnych”.

Raport podkreśla, że jakość powietrza od lat się poprawia. Roczne średnie notowane poziomy PM10 spadły w trzech czwartych monitorowanych lokalizacji. Co więcej, w latach 2006-2014 średnie stężenia PM2,5 spadły we wszystkich rodzajach stacji (miejskich, ruchu drogowego, i w stacjach monitorowania tła, itp.). Narażenie na poziomy PM powyżej tych zalecanych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) również spadło na przestrzeni lat (Unia Europejska i WHO przyjęły odmienne wytyczne w tej dziedzinie).

Inne ważne ustalenia

• W 2014 r. 16% populacji miejskiej UE-28 było narażone na stężenia PM10 powyżej dobowej wartości dopuszczalnej UE, a 8% było narażone na stężenia PM2,5 powyżej wartości docelowej UE. Jednakże w porównaniu z bardziej rygorystycznymi (mającymi chronić zdrowie ludzi wartościami jakości powietrza) wytycznymi WHO, około 50% i 85% mieszkańców miast było narażonych na stężenia PM10 i PM2,5 przekraczające poziomy zalecane przez WHO.
• NO₂ wpływa bezpośrednio na układ oddechowy, ale przyczynia się również do powstawania PM i O₃. W 2014 r. 7% mieszkańców miast w krajach UE-28 było narażone na stężenia NO₂ przekraczające identyczne normy WHO i UE. 94% wszystkich przekroczeń norm związane było z ruchem drogowym.
• Emisje PM2,5 ze spalania węgla i biomasy w gospodarstwach domowych oraz emisje pochodzące z budynków komercyjnych i instytucjonalnych nie spadły znacząco. Aby zmniejszyć emisje w tych sektorach niezbędne jest pełne wdrożenie środków takich jak niedawno przyjęte zmiany w dyrektywie w sprawie ekoprojektu dotyczące domowych pieców oraz w dyrektywie w sprawie średniej wielkości obiektów energetycznego spalania, a także promocja wskazówek dotyczących dobrych praktyk w zakresie spalania w gospodarstwach domowych.
• Emisje amoniaku (NH₃) z rolnictwa pozostają wysokie i znacząco przyczyniają się do utrzymujących się wysokich poziomów pyłu i do przekroczeń w tej dziedzine w Europie. 
• Zanieczyszczenie powietrza w dalszym ciągu powoduje szkody dla roślinności i ekosystemów. Do najbardziej szkodliwych czynników w tym kontekście należą O₃, NH₃ i NO_x.

Zmiana dyrektywy w sprawie krajowych poziomów emisji

W następstwie porozumienia politycznego osiągniętego przez Radę Europejską w czerwcu 2016, Parlament Europejski formalnie zagłosuje w tym tygodniu nad zmienioną dyrektywą w sprawie krajowych poziomów emisji. Państwa członkowskie mają następnie przed końcem 2016 r. potwierdzić zgodę na zmienioną dyrektywę. Wniosek legislacyjny określa nowe zobowiązania krajowe w zakresie emisji mające zastosowanie od 2020 i 2030 r. dla SO₂, NO_x, NMVOC, NH₃ i PM2,5, które to zobowiązania pomogą państwom członkowskim w ich działaniach dla poprawy jakości powietrza.

(1) W obliczaniu tych danych szacunkowych branych jest pod uwagę szereg czynników, w tym gęstość zaludnienia, narażenie ludności na zanieczyszczenie, oraz dane dotyczące śmiertelności i zmian demograficznych, jak np. starzenie się. Mogą one ulegać zmianom z roku na rok.

Linki

• Wskaźnik przekroczenia dopuszczalnych wartości jakości powietrza w obszarach miejskich
• Wskaźnik narażenia ekosystemów na zakwaszenie, eutrofizację i ozon
• Przedwczesne zgody spowodowane przez zanieczyszczenie powietrza w 2013 r. – dane krajowe i unijne
• Infografika i filmy EEA na temat skutków zdrowotnych zanieczyszczenia powietrza