W sprawozdaniu zatytułowanym „Revealing the costs of air pollution from industrial facilities in Europe” („Badanie kosztów zanieczyszczenia powietrza powodowanego przez zakłady przemysłowe w Europie”), przedstawiono listę zakładów najbardziej przyczyniających się do powstawania tych szkód.

„Nasza analiza ujawnia wysokie koszty będące skutkiem zanieczyszczeń pochodzących z elektrowni i innych dużych zakładów przemysłowych” – powiedziała dyrektor zarządzająca Europejskiej Agencji Środowiska, prof. Jacqueline McGlade.

„Szacunkowe koszty obliczono na podstawie emisji zgłaszanych przez same zakłady. Wykorzystując istniejące narzędzia do oceny szkód dla zdrowia człowieka i środowiska używane przez osoby odpowiedzialne za kształtowanie polityki, odsłaniamy niektóre ukryte koszty zanieczyszczeń. Nie możemy sobie pozwolić na ignorowanie podobnych problemów” – dodała prof. McGlade.

W analizie uwzględniono m.in. zakłady przemysłowe, takie jak duże elektrownie i rafinerie, spalanie w celach wytwórczych oraz procesy przemysłowe, odpady, a także niektóre rodzaje działalności rolniczej. Emisje pochodzące z elektrowni w największym stopniu przyczyniają się do generowania kosztów szkód (szacunkowo 66–112 mld euro). Kolejny znaczący udział w całkowitych kosztach szkód należy przypisać procesom wytwórczym (23–28 mld euro) i spalaniu w celach wytwórczych (8–21 mld euro). Sektory pominięte w analizie przeprowadzonej przez EEA to m.in. transport, gospodarstwa domowe i większa część działalności rolniczej – gdyby je uwzględniono, koszty szkód byłyby jeszcze większe.

Najważniejsze wnioski

• W 2009 r. zanieczyszczenie powietrza spowodowane przez zakłady uwzględnione w analizie EEA kosztowało każdego obywatela Europy średnio około 200–330 euro.
• Kraje takie jak Niemcy, Polska, Wielka Brytania, Francja i Włochy, w których znajduje się wiele dużych zakładów, w największym stopniu przyczyniają się do generowania całkowitych kosztów szkód. Jednak jeśli koszty szkód analizuje się w sposób mający odzwierciedlić produktywność gospodarek krajowych, kolejność krajów ulega istotnej zmianie. Emisje wytwarzane w takich krajach, jak Bułgaria, Rumunia, Estonia, Polska i Czechy są wtedy stosunkowo bardziej znaczące pod względem kosztów szkód.
• Niewielka liczba poszczególnych zakładów generuje większość kosztów szkód. Trzy czwarte łącznych kosztów szkód wynika z emisji pochodzących z zaledwie 622 zakładów przemysłowych, tj. 6 % ogólnej ich liczby. Zakłady, w których powstają emisje generujące wysokie koszty szkód należą w większości wypadków do największych zakładów w Europie, uwalniających największe ilości substancji zanieczyszczających.
• Emisje dwutlenku węgla (CO₂) przyczyniają się najbardziej do ogólnego kosztu szkód (około 63 miliardy euro w 2009 r.). Ustalono, że substancje zanieczyszczające powietrze, które przyczyniają się do powstawania kwaśnych deszczy i mogą powodować problemy z oddychaniem – dwutlenek siarki (SO₂), amoniak (NH₃), pył zawieszony (PM₁₀) i tlenki azotu (NO_x) – powodują szkody o wartości 38–105 mld euro rocznie.

Rys. 1. Lokalizacja 191 zakładów ujętych w Europejskim Rejestrze Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń, które odpowiadają za 50% szacunkowych łącznych kosztów szkód w 2009 r.

Obliczanie kosztów ekonomicznych emisji

W sprawozdaniu wykorzystano publicznie dostępne dane pochodzące z Europejskiego Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń (E-PRTR). W analizie korzystano z istniejących narzędzi polityki i metod, np. metod opracowanych w ramach unijnego programu „Czyste powietrze dla Europy”. W oparciu o różne metodologie obliczono w niej skalę szacunkowych kosztów szkód spowodowanych uwalnianiem substancji zanieczyszczających powietrze zgłoszonych do E-PRTR przez blisko 10 000 obiektów.

Przeanalizowane substancje zanieczyszczające to substancje zanieczyszczające powietrze w skali regionu [NH₃, NO_x, PM₁₀, SO₂, lotne związki organiczne (NMLZO)], metale ciężkie (arsen, kadm, chrom, ołów, rtęć i nikiel), mikrozanieczyszczenia organiczne [benzen, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) oraz dioksyny i furany], a także CO₂.

Niektóre aspekty szkód dla zdrowia człowieka i środowiska wyłączono z zakresu tego badania, np. aspekty dotyczące zdrowia i bezpieczeństwa wiążące się z narażeniem na działanie substancji zanieczyszczających powietrze w miejscu pracy. Natomiast w przypadku substancji zanieczyszczających powietrze w skali regionu należałoby w przyszłości poszerzyć wzorcowe ramy będące podstawą oceny, tak, aby objęły takie aspekty, jak wycena oddziaływania ekologicznego oraz wycena uszkodzeń budowli i zabytków, spowodowanych kwaśnymi deszczami. W sprawozdaniu nie zajmowano się oczywistymi korzyściami przynoszonymi przez zakłady przemysłowe, w tym wytwarzaniem produktów, zatrudnieniem i przychodami podatkowymi.

Rys. 2. Rozkład w ujęciu narastającym 2000 zakładów przemysłowych ujętych w E-PRTR generujących najwyższe koszty szkód

Kontekst/uwaga dla redaktora

Podkreślamy, że w sprawozdaniu nie ocenia się, czy ujętych w E-PRTR emisje pochodzące z zakładów przemysłowych są zgodne z przewidzianymi prawem dopuszczalnymi warunkami działalności zakładów.

Europejska Agencja Środowiska wydała ostatnio szereg innych publikacji poświęconych różnym aspektom zanieczyszczenia powietrza w Europie. Są to między innymi:

• Sprawozdanie: „Revealing the costs of air pollution from industrial facilities in Europe” (Badanie kosztów zanieczyszczenia powietrza powodowanego przez zakłady przemysłowe w Europie)
• Sprawozdanie „Air Quality in Europe – 2011’ report” (Jakość powietrza w Europie – 2011 r.) stanowiące zwięzłą prezentację stanu jakości powietrza w Europie
• Sprawozdanie „Transport and Environment Reporting Mechanism (TERM)” (Mechanizm sprawozdawczy ds. transportu i środowiska TERM), w którym bada się wpływ transportu na środowisko
• „Air pollution impacts from carbon capture and storage (CCS)” (Wpływ wychwytywania i składowania dwutlenku węgla na zanieczyszczenie powietrza), publikacja oceniająca potencjalny wpływ wprowadzenia w Europie wychwytywania i składowania dwutlenku węgla na substancje zanieczyszczające powietrze.