All official European Union website addresses are in the europa.eu domain.
See all EU institutions and bodiesZrób coś dla naszej planety, wydrukowuj tę stronę tylko w razie potrzeby. Nawet mała akcja może sprawić ogromną różnicę, gdy miliony ludzi to robią!
Article
Dines Mikaelsen opiera swoją strzelbę na burcie lekko kołyszącej się łodzi, ładuje nabój do komory i daje swym towarzyszom znak, by zachowali ciszę. Inuicki myśliwy kilkakrotnie już chybił. Pociąga za spust. Głośny wystrzał odbija się echem od gór lodowych, a foka, znajdująca się całe boisko piłkarskie dalej, przewraca się.
Czterej towarzysze Mikaelsena – turyści – nie kryją podziwu. To właśnie przybyli zobaczyć, lecz widok ten wciąż nieco ich szokuje. Dines i turyści, będący teraz źródłem ogromnej części jego dochodu, wciąż są dla siebie nowością. Podczas gdy inne kultury opierają swoje utrzymanie niemal wyłącznie na starannie pociętych kawałkach mięsa zawiniętych w celofan, myślistwo i tradycyjne formy pasterstwa wciąż są podstawowym zajęciem kultur regionu Arktyki.
Kulturę i krajobrazy Arktyki, tak samo jak małe przedsiębiorstwo
turystyczne Dinesa, kształtują dwie potężne siły: globalizacja i zmiany
klimatu. Globalizacja przyniosła MTV, iPody, najnowsze urządzenia nawigacyjne
oraz częstsze obcowanie ze światem zewnętrznym. Zmiany klimatu przekształcają
zamarznięty krajobraz, topią lodowce i otwierają szlaki morskie. To daje
pewne nowe możliwości. Po raz pierwszy w Tasiilaq, wiosce Dinesa na wyspie
Ammassalik u wschodniego wybrzeża Grenlandii zaczęły pojawiać się statki
wycieczkowe. W 2006 r. przybyły cztery takie jednostki, w następnym roku było
ich już osiem. – Pięć lat
temu na północy Grenlandii nie było żadnych much.
Teraz są. A tu muchy pojawiają się miesiąc wcześniej niż dotąd – mówi Dines.
Jest również odczuwalnie cieplej. W ostatnich latach temperatury w Tasiilaq w
lecie sięgają 22 stopni – bijąc wszelkie wcześniejsze rekordy.
Czym jest Arktyka?Arktyka to ogromny obszar zajmujący ponad jedną szóstą powierzchni kontynentów Ziemi, dwadzieścia cztery strefy czasowe i ponad 30 milionów km2. Większość regionu arktycznego stanowi ocean o głębokości do 4 km, lecz występują tu również ogromne obszary lądowe. Arktykę zamieszkuje około 4 mln ludzi, w tym ponad 30 ludów autochtonicznych. W regionie Arktyki ma swoje terytoria osiem państw (Kanada, Dania/Grenlandia, Finlandia, Islandia, Norwegia, Federacja Rosyjska, Szwecja i Stany Zjednoczone). Pięć z nich to kraje członkowskie Europejskiej Agencji Środowiska, a trzy należą do Unii Europejskiej. |
Zmiany klimatu wywierają w Arktyce większy wpływ niż gdziekolwiek indziej. Wzrost temperatury w Arktyce wynosi ponad dwukrotność globalnej średniej wzrostu z ostatnich 50 lat(19). Podczas badania Arktyki pod nazwą Catlin Arctic Survey, przeprowadzonego wiosną 2009 r., przebadano lód na szlaku o długości 280 mil na Morzu Beauforta, położonym na północnym grzbiecie Arktyki. Lód był gruby na sześć stóp i średnio miał zaledwie jeden rok. Starszy, grubszy i stabilniejszy lód zanika. W 2008 r. szlaki żeglugowe zwane przejściem północno-zachodnim i północno-wschodnim przez Arktykę przez krótki czas nadawały się do żeglugi łodzią w lecie – pierwszy raz od czasu zaprowadzenia rejestrów.
Wpływy te grożą zniszczeniem delikatnej sieci ekosystemów Arktyki, które już ulegają gwałtownym zmianom. Niepokój wzbudza zwłaszcza stan arktycznego lodu morskiego. Lód i morze pod lodem są schronieniem dla całego bogactwa życia – które znalazło się w niebezpieczeństwie z powodu globalnego ocieplenia.
Niedźwiedziom polarnym grozi śmierć głodowa, ponieważ lód najbliżej morza, ulubione miejsce odpoczynku fok, jest zbyt cienki, by utrzymać ich masę. Migrujące ptactwo, które spędza lato w Arktyce, omija najbardziej obfity okres wiosennego kwitnienia, ponieważ następuje on trzy tygodnie wcześniej – przed ich przybyciem.
Zanieczyszczenie a karmienie piersią(18)Liczne niebezpieczne zanieczyszczenia, w tym rolnicze środki chemiczne, środki zmniejszające palność, metale ciężkie i materiały radioaktywne oddziaływały na Arktykę i ludność żyjącą tam od dziesięcioleci. Zanieczyszczenia z różnych stron świata przedostają się na obszar Arktyki niesione przez wiatr i morze. Z uwagi na niskie temperatury takie zanieczyszczenia jak DDT nie ulegają rozpadowi i pozostają w wodzie. Wchłaniane przez tkankę tłuszczową, m.in. w tuszach fok, chemikalia te przenikają do organizmów lokalnej ludności. W niektórych częściach Arktyki matkom karmiącym piersią zaleca się uzupełnianie pokarmu niemowląt o sproszkowane mleko, aby zmniejszyć narażenie na wpływy zanieczyszczeń. |
Wielu z nas Arktyka wydaje się bardzo odległa pod względem geograficznym oraz pod względem znaczenia dla naszego życia. Region ten odgrywa jednak decydującą rolę w regulacji klimatu na świecie. Jeśli zmiany klimatu będą postępować w przewidywanym tempie, to skutki dla nas wszystkich będą kolosalne.
Bieguny północny i południowy odgrywają decydującą rolę w regulacji klimatu na Ziemi – działają jako systemy chłodzenia. Mniejsza pokrywa śnieżna będzie oznaczać, że ziemia pochłonie więcej gorąca ze słońca i zmienią się prądy oceaniczne. Ocean Arktyczny, mieszanina słodkiej wody z topnienia oraz wody morskiej, wpływa na prądy oceaniczne na całym globie. Niektórzy naukowcy uważają, że zbyt wiele słodkiej wody z topnienia może w istocie zatrzymać niektóre prądy morskie odgrywające istotną rolę w regulacji klimatu na południe od Arktyki.
Region arktyczny jest również domem dla milionów ludzi, z których wielu pochodzi z unikalnych ludów autochtonicznych. Te społeczności i ich kultury są również zagrożone.
Topniejący morski lód arktyczny i lodowce otworzą nowe obszary do eksploatacji przez człowieka. Przypuszczalnie w następnych dziesięcioleciach w Arktyce dojdzie do nasilenia różnych form działalności gospodarczej. Kiedy cofnie się lód, dalej na północ będą sięgać połowy, będą eksploatowane złoża ropy naftowej, a w szczególności gazu ziemnego, sektor turystyki już się rozszerza. Najprawdopodobniej wraz z eksportem zasobów Arktyki rozwinie się transport morski.
Wraz z powszechniejszym otwarciem szlaków wodnych i cieńszym lodem może rozwinąć się międzykontynentalny transport towarowy, lecz wymaga to budowy statków i infrastruktury. Wzrośnie zapewne również wydobycie minerałów, pozyskiwanie drewna i innych zasobów. Różne narody Arktyki rozpoczną rywalizację o to, kto ma kontrolować zasoby, terytorium i szlaki żeglugowe. Zrównoważenie potencjału, jaki oferuje cieplejsza Arktyka, z zagrożeniami (takimi jak wycieki ropy naftowej i wpływy na środowisko) przedstawia nie lada wyzwanie, które wymaga zmiany sposobu zarządzania Arktyką.
W pozostałych częściach świata wyzwanie środowiskowe polega na przywróceniu dobrego stanu zniszczonym ekosystemom. W Arktyce wciąż mamy szansę ocalić to, co w większości jest unikalną przyrodą. Obecny system zarządzania Arktyką jest bardzo fragmentaryczny. Choć do Arktyki ma zastosowanie całe mnóstwo umów międzynarodowych, to nie sporządzono ich szczególnie z myślą o tym regionie, a ich wykonywanie i egzekwowanie jest niejednakowe, nawet wśród państw tego regionu.
W listopadzie 2008 r. Komisja Europejska przedstawiła dokument określający interesy UE w regionie oraz proponujący zbiór działań dla państw członkowskich i instytucji UE. To pierwszy krok w kierunku zintegrowanej polityki unijnej wobec Arktyki. Głównymi celami UE są:
Niedźwiedzie polarne na przymusowej diecieZmiany klimatu skutkują utratą masy ciała przez niedźwiedzie polarne, ponieważ topnienie lodu zaczyna się coraz wcześniej każdej wiosny, jak wskazuje, nowy raport Nordyckiej Rady Ministrów „Oznaki zmian klimatu w przyrodzie nordyckiej”. Wcześniejsze topnienie lodu ogranicza liczbę fok, na które mogą polować niedźwiedzie. W niektórych rejonach Arktyki przeciętna samica waży teraz zaledwie 225 kg, czyli o 25% mniej niż dwie dekady temu. Jeśli ta tendencja będzie się utrzymywać, to istnieje ryzyko zaniku gatunku niedźwiedzia polarnego w niektórych częściach Arktyki. W raporcie zawarto wskaźniki pomocne przy ilościowym wyrażeniu wpływu zmian klimatu i śledzeniu rozwoju sytuacji w ekosystemach nordyckich. 14 wskaźników opisuje wpływ globalnego ocieplenia m.in. na okresy wzrostu i pylenia, na zasoby ryb i planktonu. Okresy pylenia zaczynają się coraz wcześniej, co utrudnia życie alergikom. W niektórych częściach Danii, Norwegii i Islandii okres pylenia brzozy rozpoczyna się o miesiąc wcześniej niż np. w latach 80. ubiegłego wieku. |
18. Ocena Amap 2009: Zdrowie ludzkie w Arktyce
19. IPCC 2007, Raport z Czwartej Oceny (4AR), Streszczenie dla Decydentów
For references, please go to https://www.eea.europa.eu/pl/articles/arktyka or scan the QR code.
PDF generated on 2024-12-08 05:24
Engineered by: Zespół Witryny EEA
Software updated on 26 September 2023 08:13 from version 23.8.18
Software version: EEA Plone KGS 23.9.14
Akcje Dokumentu
Podziel się z innymi