Birbirine bağlı bir dünyada yaşamak

21. yüzyıl ilerledikçe kilit küresel dinamiklerin Avrupa’nın etki alanı ve kontrolünün giderek daha fazla dışında kaldığını görüyoruz. Bu durumun kaynaklara erişim anlamında bazı sonuçları bulunmaktadır.

Tüm dünyada, kritik önem taşıyan bir dizi doğal kaynağın arzı ve bunlara erişime ilişkin olarak belirsizliğin öne çıktığına tanık oluyoruz: gıda, su ve yakıt. Avrupa’nın kaynak ihtiyacı gelecek yıllarda Çin, Hindistan, Brezilya ve diğerlerininkine benzer düzeylerde olabilir ve bu durum çevre üzerindeki mevcut baskıyı daha da arttıracaktır.

Kuşkusuz, bazı gelişmekte olan ülkeler ekonomik faaliyette Avrupa’nınkine eş düzeylere doğru koşuyor: nüfusları, tüketim düzeyleri ve üretim kapasitelerinin bizimkilerin çok üzerine çıkma potansiyeli bulunuyor. Bu ülkelerin ekonomik ve sosyal olarak gelişme yönündeki meşru arayışları, küresel hammadde stoklarının daha fazla kullanılmasına yol açacaktır. Bilhassa Çin ve bir dizi başka ülkeler bölgeden hammaddelere erişimi güvence altına almak konusunda çaba harcamaktadır.

İnsan nüfusu büyüyor, teknolojiler ilerliyor ve çok uluslu şirketler gibi sivil özel aktörlerin gücü artıyor. Uluslararası yönetim mekanizmalarının zayıf olduğu bir bağlamda, bu güçler doğal kaynakların temin edilmesi ve bunlara erişimde küresel bir ‘herkese açık’ olma olgusunu tehdit etmektedir.

Küreselleşmenin niteliği farklı bir sonuç için de fırsat ve oluşumlar sunmaktadır. Hepimiz için kritik önem taşıyan hususların etkili ve adil küresel yönetimini gerektiren fırsatlar mevcuttur.

Birleşmiş Milletler ‘Milenyum Kalkınma Hedefleri’ eşit ve sürdürülebilir beşeri kalkınmaya adanmış bir küresel politika sürecine verilebilecek örneklerden sadece bir tanesidir.

Uluslararası iklim görüşmelerinde da son yıllarda ilerleme kaydedilmiştir. Bir Birleşmiş Milletler belgesi olan Aralık 2010’da imzalanan Cancún Anlaşmasında ilk olarak küresel ısınmanın sanayi öncesi sıcaklığa oranla 2 °C’nin altında tutulması gerektiğini kabul edilmiştir. 

Anlaşma endüstriyel faaliyetleri ve ayak izi insan yapımı iklim değişikliğini başlatan gelişmiş ülkelerin 2020’ye kadar gelişmekte olan ülkeler için iklim fonuna 100 milyar ABD doları kaynak sağlanacağını teyit etmektedir. Anlaşma ayrıca finansmanın çoğunun kanalize edilmesini sağlayacak bir Yeşil İklim Fonu da oluşturmaktadır.

‘REDD+’ (Reducing Emissions from Deforestation and Forest Degradation – Ormansızlaşmadan ve Orman Degradasyonundan Kaynaklanan Emisyonların Azaltılması) adı verilen mekanizma gibi yenilikler gelişmekte olan ülkelerde ormansızlaşma ve orman degradasyonundan kaynaklanan emisyonların azaltılmasına yönelik tedbirler alınmasına olanak vermektedir. Küresel yönetim yapıları ve işbirliği ruhu olmaksızın bu faaliyetlerin hiçbiri mümkün olamazdı.

Avrupa Birliği ortak sorunlar ve hedeflere ortak tepki vermeyi teşvik etmeye çalışmaktadır. AB’nin 2020 Vizyonu akıllı, sürdürülebilir ve kapsayıcı bir ekonomi etrafında tasarlanan bir kalkınma stratejisi belirlemektedir. 

Küresel politik süreçlerin, açıkça ekonomik kalkınmanın temelinde yatan doğal sistemleri yok etmemesini temin etmek hususunda önemli bir rolü bulunmaktadır. Ancak, küreselleşmenin belirleyici özelliklerinden bir diğeri sivil aktörlerin artan önemidir.

Cep telefonu ve bilgi teknolojileri şirketleri gibi çok uluslu şirketler de sürdürülebilir kalkınmanın sağlanmasında anahtar rol oynayabilirler. Ürünlerini ‘çatışma’ madenlerinden muaf olarak belgelendiren ilk şirket pek çok yaşam üzerinde olumlu bir etkiye ve muazzam bir pazar potansiyeline sahip olacaktır.

Lider şirketlerin yenilikçi araştırma ve geliştirme örneklerini alıp bunları karşı karşıya bulunduğumuz sorunlara uygulamamız gerekmektedir. Sürdürülebilir kalkınmaya yönelik tüm sorun çözme kapasitemizi, bu konuya yönlendirmemiz gerekmektedir.

Yurttaşlar olarak (bireysel veya sivil toplum kuruluşları yoluyla) bizler de çaba harcamaktayız. Bazılarımız protesto etmek için sokaklara dökülüyor. Bazıları zamanı ve enerjisini gıdanın yeniden keşfi veya toplumsal aktivizme adıyor. Pek çokları tüketim tercihlerini çevresel etkileri en aza indirecek ve gelişmekte olan ülkelerde üreticiler için adil bir geri dönüşü olacak şekilde değiştiriyor. Önemli olan nokta şudur: küreselleşme hepimizi etkiliyor ve bizler de güçsüz olmadığımız gerçeğini anlamaya başlıyoruz: olayları şekillendirebiliriz.

Kendimizi geliştirmeye, yaratmaya, çalışmaya ve eğitmeye devam etmeliyiz. Doğal kaynakların kullanımına yönelik daha akılcı olmamız gerekiyor. Söz gelimi, Milenyum Kalkınma Hedefleri’nin ilk ve en önemli amacı en yoksulların hayatının bağlı olduğu doğal çevrenin güvence altına alınmasıdır.

Bu, doğal kaynakların önce yerel toplumların hayatta kalmasına olanak verecek şekilde yönetilmesi, daha sonra fayda sağlanması ve ancak ondan sonra ilerleme kaydedilmesi anlamına gelmektedir. Bu, Hindistan’daki kaynaklar ve ormanda yaşayan insanlar konusundaki gelecek bölümde okuyacağımız gibi, küresel olarak karşı karşıya bulunduğumuz en önemli meselelerden biridir.

Bu, Avrupalıların büyük bir rolünün olduğu bir meseledir. Küresel kaynakların sürdürülebilir bir şekilde yönetimi eşit ekonomik zenginlik, daha fazla sosyal uyum ve daha sağlıklı bir çevre için anahtar nitelikte olacaktır.

Yakın bir zaman önce yazılmış olan ‘Yeşil bir Ekonominin Yolları’ başlıklı BM raporunu burada okuyabilirsiniz: www.unep.org/greeneconomy