Marnowanie żywności

Żywność jest potrzebna wszystkim – bogatym i biednym, młodym i starym. Stanowi coś więcej niż tylko pożywienie i bogactwo smaków w ustach. Los ponad 4 miliardów ludzi zależy od zbiorów trzech podstawowych roślin uprawnych - ryżu, kukurydzy i pszenicy. Te trzy podstawowe składniki diety dostarczają nam dwóch trzecich pobieranej energii. Biorąc pod uwagę fakt, że liczba gatunków roślin jadalnych wynosi ponad 50 000, nasze faktyczne codzienne menu wydaje się bardzo mało urozmaicone, skoro w zaopatrzeniu w żywność uczestniczy tylko kilkaset z nich.

Ponieważ los miliardów zależy od niewielkiej liczby podstawowych składników diety, wzrost cen żywności w latach 2006-2008 był odczuwalny na całym świecie. Wprawdzie ogólnie krajom rozwiniętym udało się nakarmić własną ludność, ale na części obszarów Afryki trwała walka z głodem. Zjawisko to było spowodowane nie tylko załamaniem się rynków.

Zmiany klimatu dodatkowo zwiększają niepokój o bezpieczeństwo żywnościowe, a w niektórych regionach niepokój ten jest odczuwany silniej niż w innych. Susze, pożary lub powodzie bezpośrednio ograniczają możliwości wytwórcze. Niestety zmiany klimatu często dotykają kraje, które są bardziej wrażliwe i mają mniejsze szanse na znalezienie środków niezbędnych do przystosowania się.

Ale w pewnym sensie żywność jest po prostu jednym z towarów. Jej produkcja wymaga zasobów takich jak ziemia i woda. Podobnie jak inne wprowadzane do obrotu produkty, żywność jest przedmiotem konsumpcji lub wykorzystania i może zostać zmarnowana. Znaczne ilości żywności są wyrzucane, w szczególności w krajach rozwiniętych, a to oznacza zmarnowanie zasobów zużytych do jej wyprodukowania.

Sektor spożywczy i marnotrawstwo żywności znalazły się wśród głównych tematów, na które Komisja Europejska zwróciła uwagę w „Planie działania na rzecz zasobooszczędnej Europy” z września 2011 r.

Chociaż powszechnie wiadomo, że część wyprodukowanej żywności się marnuje, trudno jest przedstawić dokładne oszacowanie. Zgodnie z obliczeniami Komisji Europejskiej tylko na obszarze UE co roku marnuje się 90 milionów ton żywności lub 180 kg na osobę. Znaczna jej część nadal nadaje się do spożycia.

Chodzi nie tylko o żywność

Wpływ marnowania żywności na środowisko nie ogranicza się do zużywania ziemi i wody. Zgodnie z planem działania Komisji Europejskiej w UE łańcuch wartości żywności i napojów odpowiada za 17% bezpośredniej emisji gazów cieplarnianych i 28% zużywanych zasobów materiałowych.

Tristram Stuart, autor i jeden z głównych organizatorów akcji „Feeding the 5k” („Nakarmić 5 tysięcy” — inicjatywa, która miała na celu nakarmienie 5 000 osób na placu Trafalgar Square w Londynie), uważa, że w większości bogatych państw marnuje się od jednej trzeciej do połowy żywności.

„Problem ten jest nie tylko problemem bogatych. W krajach rozwijających się poziom marnotrawstwa żywności jest niekiedy prawie równie wysoki, jak w krajach zamożnych, ale przyczyny są inne. Taki stan rzeczy jest przede wszystkim wynikiem braku odpowiedniej infrastruktury rolnej, np. technologii pożniwnej. Ilość marnowanej żywności można oszacować na co najmniej jedną trzecią jej całkowitych światowych dostaw” — twierdzi Tristram.

Marnowanie żywności występuje zarówno na każdym etapie produkcji i łańcucha dostaw, jak i na etapie konsumpcji. A przyczyn może być wiele. Część żywności jest marnotrawiona z powodu przepisów, często wprowadzanych z myślą o ochronie ludzkiego zdrowia. Marnowanie kolejnej części można powiązać z upodobaniami i zwyczajami konsumentów. Należy poddać analizie wszystkie etapy i przyczyny, aby ustalić, którymi należy się zająć w celu ograniczenia marnotrawstwa żywności.

W Planie Działania Komisja Europejska wzywa do „wspólnych wysiłków rolników, przemysłu spożywczego, detalistów i konsumentów wspartych zasobooszczędnymi technikami produkcji, zrównoważonymi wyborami żywności”. Cel wyznaczony przez Europę jest jednoznaczny: obniżenie do 2020 r. o połowę ilości zdatnej do spożycia żywności wyrzucanej w UE. Niektórzy posłowie do Parlamentu Europejskiego wzywali już do uznania roku 2013 „europejskim rokiem zwalczania marnotrawstwa żywności”.

„Nie ma szybkiego rozwiązania. Każdy pojedynczy oddzielny problem wymaga innego rozwiązania” — mówi Tristram i dodaje: „Dobrą wiadomością jest to, że możemy ograniczyć nasz wpływ na środowisko bez wyrzeczeń. To inna sytuacja niż zwracanie się do ludzi, aby ograniczyli podróże lotnicze, jedli mniej mięsa lub rzadziej korzystali z samochodu, chociaż być może wszyscy będziemy musieli to zrobić. Tak naprawdę jest to nasza szansa. Musimy po prostu przestać wyrzucać żywność i zacząć ją doceniać”.

Więcej informacji

• Globalne marnotrawstwo żywności — dane statystyczne i rozwiązania polityczne: zob. witryna internetowa Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa http://www.fao.org

• Wybrane rozwiązania polityczne UE dotyczące celów w zakresie marnowania żywności: zob. „ Plan działania na rzecz zasobooszczędnej Europy” (Roadmap to a resource-efficient Europe)