Zurbanizowany świat

Jest koniec września i ostatnie deszcze monsunowe bardzo dotknęły Nowe Delhi. W stolicy Indii jest gorąco i wilgotno, temperatura przekracza 30 stopni. Deszcz przestał padać, ale wszędzie stoi woda. Właśnie potwierdzono pierwsze w mieście przypadki przenoszonej przez komary gorączki denga.

Nielegalna osada w północno-wschodniej części miasta zwana Yamuna Pushta lub „Nabrzeże Yamuny” zazwyczaj rozciąga się na przestrzeni wielu mil na zalewowych równinach po obu stronach wielkiej rzeki. Teraz równiny są całkowicie zalane. Rzesza ludzi otoczyła już autostradę, w miarę jak dziesiątki tysięcy mieszkańców slumsów porzucało dzielnice nędzy położone wzdłuż rzeki i wyruszało na poszukiwanie schronienia.

Społeczności rozbijają obóz przy autostradzie z całym uratowanym dobytkiem, zaledwie kilkadziesiąt centymetrów od innego szalejącego w Delhi nurtu, jakim jest ruch drogowy. Owinięte w kocyk niemowlę śpi na twardym betonie, oddalone od drogi o jeden lub dwa metry. Nastolatka starannie czesze swoje długie, ciemne włosy pod plastikowym dachem domu. Inna pisze wiadomość w telefonie komórkowym podczas napełniania kanistra wodą pitną z cysterny.

Globalne megatrendy na poboczu drogi

Myśląc o globalizacji rzadko myślimy o slumsach, ale ludzie z Yamuna Pushta są częścią globalnego zjawiska. Miliardy ludzi zbierają się w miastach i na obszarach zurbanizowanych, pozostawiając za sobą ziemię i wiejskie osady. Po raz pierwszy w historii ponad 50% światowej populacji mieszka na obszarach zurbanizowanych. Do 2050 r. prawdopodobnie około 70% z nas będzie mieszkańcami miast, w porównaniu z mniej niż 30% w 1950 r. (UNDESA, 2010).

Miasta osiągają przy tym niespotykane dotychczas rozmiary. Wzrost liczby megamiast na świecie wywiera ogromną presję na wspomagające je systemy zasobów naturalnych. Z punktu widzenia środowiska jeszcze szybszy wzrost małych i średnich miast może mieć ostatecznie nawet większe znaczenie.

W miastach skupiają się inwestycje i możliwości zatrudnienia, pobudzając wzrost gospodarczy i zwiększając produktywność. Miasta zapewniają lepiej płatną pracę oraz szerszy dostęp do towarów, usług i udogodnień, a także lepsze zdrowie, edukację oraz wyższą jakość życia. Tego rodzaju możliwości są dla mieszkańców wsi zachętą do poszukiwania lepszego życia i wyższego dochodu na obszarach zurbanizowanych.

Jednak przy braku zdecydowanego zarządzania szybka urbanizacja może stanowić duże wyzwanie dla środowiska ze względu na wzrost zarówno konsumpcji, jak i miejskich obszarów ubóstwa.

Statystyki UN-Habitat wskazują, że na całym świecie w miejskich slumsach mieszka 1,1 miliarda ludzi. W miarę wzrostu liczby ludności coraz więcej ludzi na całym świecie przenosi się na obszary zurbanizowane i ta tendencja będzie się utrzymywać.

Podczas gdy większość ludności cierpiącej z powodu poważnego niedostatku nadal mieszka na terenach wiejskich, duża i stale rosnąca ich liczba zamieszkuje również obszary zurbanizowane, chociaż uważa się, że w oficjalnych statystykach wielkość ta jest mocno niedoszacowana. Ważny jest fakt, że w wielu krajach rozwijających się udział ubogiej ludności miast wzrasta szybciej niż ogólne tempo wzrostu ludności miejskiej.

Projektowanie przyszłości

Miasta są ekosystemami: stanowią otwarte i dynamiczne systemy, w których materiały i energia są konsumowane, przekształcane i uwalniane; rozwijają się i zmieniają; kształtują się pod wpływem ludzi i współdziałają z innymi ekosystemami. Dlatego wymagają zarządzania jak każdy inny rodzaj ekosystemu.

Przemyślenie kwestii projektowania miast, architektury, transportu i planowania może sprawić, że nasze miasta i miejskie krajobrazy wysuną się na czoło w ograniczaniu wpływu zmian klimatu (za sprawą np. zrównoważonego transportu, czystej energii i niskiego zużycia) oraz przystosowaniu się do tych zmian (np. pływające domy, pionowe ogrody na ścianach budynków). Ponadto lepsze planowanie obszarów miejskich poprawi jakość wszystkich aspektów życia poprzez projektowanie spokojnej, bezpiecznej, czystej i zielonej przestrzeni miejskiej. Stworzy też nowe możliwości zatrudnienia poprzez zachęcanie rynku do stosowania nowych technologii i ekologicznej architektury.

Miasta mają znaczenie ze względu na koncentrację ludzi i ich aktywności. Ich problemów nie można rozwiązać tylko na poziomie lokalnym. Konieczna jest lepsza integracja polityki i nowy sposób zarządzania, z uwzględnieniem ściślejszego partnerstwa i koordynacji na poziomie lokalnym, krajowym i regionalnym. Skuteczna i wspólna polityka ma decydujące znaczenie w świecie wzajemnych zależności, w jakim żyjemy.