Złożone wyzwania w świecie wzajemnych zależności

Mówiąc prościej, oznacza to, że kwestie środowiskowe są wzajemnie powiązane i często stanowią tylko jeden z elementów większej układanki z wyzwaniami, jakie stoją przed nami i naszą planetą. Tak naprawdę mieszkamy w świecie licznych wzajemnych zależności i sami jesteśmy od niego zależni. Na ten świat składa się wiele odrębnych, ale powiązanych ze sobą systemów – środowiskowych, społecznych, ekonomicznych, technicznych, politycznych, kulturowych itd.

Te globalne zależności oznaczają, że zniszczenie jednego elementu może powodować nieoczekiwane skutki w innym miejscu. Ostatni ogólnoświatowy kryzys finansowy oraz chaos w transporcie lotniczym, wywołany erupcją wulkanu na Islandii, również pokazuje, jak nagłe załamania w jednej dziedzinie mogą oddziaływać na całe systemy.

Ten układ wzajemnych zależności często określa się mianem „globalizacji” i nie jest to nowe zjawisko. W Europie globalizacja przyczyniła się do sukcesu kontynentu i odgrywania przez długi czas wiodącej roli w gospodarce. W trakcie tego procesu zużyliśmy bardzo wiele zasobów naturalnych, zarówno własnych, jak i należących do innych narodów. Nasz „ślad” lub wpływ jest rozległy i wykracza daleko poza nasze granice.

Oczekuje się, że w przyszłości siły napędowe działające u podstaw globalizacji będą miały znaczący wpływ na Europę i nasze środowisko. Wiele z nich jest poza naszą kontrolą. Na przykład do 2050 r. liczba ludności na świecie może przekroczyć dziewięć miliardów, co będzie miało bardzo istotne konsekwencje dla środowiska. Prawdopodobnie przede wszystkim Azja i Afryka przyczynią się do wzrostu liczby ludności, podczas gdy udział najbardziej rozwiniętych krajów (Europa, Japonia, Stany Zjednoczone, Kanada, Australia i Nowa Zelandia) wyniesie jedynie około 3%.

Wyzwania dotyczące środowiska powiązane z globalnymi czynnikami zmian

Na kształt świata ma wpływ szereg ujawniających się tendencji. Niektóre z nich określamy mianem „globalnych megatrendów”, gdyż obejmują i wykraczają poza wymiar społeczny, techniczny, ekonomiczny, polityczny, a nawet środowiskowy. Do głównych czynników zaliczane są zmieniająca się sytuacja demograficzna i przyspieszone tempo urbanizacji, coraz szybsze zmiany technologiczne, pogłębiająca się integracja rynkowa, zmieniający się układ sił gospodarczych czy klimat.

Takie tendencje mają poważny wpływ na globalne zapotrzebowanie na zasoby. Miasta zajmują coraz większe przestrzenie. Wzrasta konsumpcja. Należy spodziewać się nieprzerwanego wzrostu gospodarczego.

Sfera produkcji przesuwa się w stronę nowo powstających gospodarek, których znaczenie ekonomicznie będzie wzrastać. Podmioty niepaństwowe mogą zacząć odgrywać coraz istotniejszą rolę w globalnych procesach politycznych. Przewiduje się nasilenie tempa zmian technologicznych. Ten „wyścig w nieznane” niesie ze sobą nowe zagrożenia, ale oferuje też ogromne możliwości.

Przyszłe oddziaływania tych „globalnych megatrendów” na środowisko w Europie są tematem jednej z części SOER i stanowią podstawę „Sygnałów 2011”. Te główne tendencje mają poważny wpływ na globalne środowisko i gospodarowanie przez nas jego zasobami. W „Sygnałach 2011” zawarto sekcje zatytułowane „Ziemia 2050 – globalne megatrendy”, w których przyglądamy się wybranej tendencji i oceniamy wpływ, jaki będzie wywierać w przyszłości na środowisko Europy.

Nie jesteśmy w stanie dokładnie powiedzieć, jak będzie wyglądała Ziemia w roku 2050. Wiele tendencji jest już wyraźnie zarysowanych. Sposób, w jaki się rozwiną, zależy od obecnie dokonywanych wyborów. W tym sensie przyszłość leży w naszych rękach. Powinniśmy mądrze wybierać. W 2050 r. nasze wnuki będą nam za to wdzięczne.

• SOER 2010
• Globalne megatrendy