Aktualności
Stan środowiska w Europie w 2020 r.: musimy pilnie obrać nowy kierunek, aby stawić czoła wyzwaniom związanym ze zmianami klimatu, odwrócić procesy degradacji i zapewnić dobrobyt w przyszłości
- Bulgarian (bg)
- Czech (cs)
- Danish (da)
- German (de)
- Greek (el)
- English (en)
- Spanish (es)
- Estonian (et)
- Finnish (fi)
- French (fr)
- Croatian (hr)
- Hungarian (hu)
- Icelandic (is)
- Italian (it)
- Lithuanian (lt)
- Latvian (lv)
- Maltese (mt)
- Dutch (nl)
- Norwegian (no)
- Polish (pl)
- Portuguese (pt)
- Romanian (ro)
- Slovak (sk)
- Slovenian (sl)
- Swedish (sv)
- Turkish (tr)
Środowisko Europy znajduje się u progu nieodwracalnych zmian. Najbliższe dziesięciolecie daje nam pewne niewielkie szanse, by zwiększyć skalę środków służących ochronie przyrody,
Hans Bruyninckx, dyrektor wykonawczy Europejskiej Agencji Środowiska (EEA).
Chociaż europejska polityka w zakresie środowiska i klimatu przyczyniła się do poprawy stanu środowiska w ciągu ostatnich dziesięcioleci, Europa nie czyni jednak wystarczających postępów, a prognozy na nadchodzące dziesięciolecie dotyczące środowiska zawarte w raporcie „Środowisko Europy 2020 — stan i prognozy (SOER 2020)” nie są pozytywne.
SOER 2020 stanowi najbardziej kompleksową ocenę środowiska, jaką kiedykolwiek przeprowadzono w odniesieniu do Europy. Ocena ta szczegółowo prezentuje wyniki osiągane przez Europę w zakresie spełniania celów polityki na lata 2020 i 2030, a także długoterminowych celów do roku 2050 r. oraz realizacji ambicji związanych z przejściem na zrównoważony, niskoemisyjny rozwój w przyszłości. W raporcie odnotowano, że w ciągu ostatnich dwudziestu lat Europa poczyniła znaczne postępy w zakresie łagodzenia zmian klimatu i ograniczania emisji gazów cieplarnianych. Widoczne są również oznaki postępu w innych dziedzinach, takich jak przeciwdziałanie zanieczyszczeniom powietrza i wody oraz wprowadzanie nowych strategii politycznych w celu rozwiązania problemu odpadów z tworzyw sztucznych, a także zwiększanie adaptacji do zmian klimatu oraz wzmacnianie gospodarki o obiegu zamkniętym i biogospodarki. Ponadto inicjatywa UE na rzecz zrównoważonego finansowania jest pierwszą tego rodzaju inicjatywą dotyczącą roli sektora finansowego w dążeniu do dokonania niezbędnych zmian w kierunku zrównoważonej przyszłości.
Konieczne jest pilne zwiększenie zakresu zmian i przyspieszenie ich tempa
Mimo opisanych powyżej istotnych sukcesów, Europa nie zrealizuje swojej wizji zrównoważonego rozwoju w zakresie „dobrego życia z uwzględnieniem ograniczeń naszej planety”, jeśli będzie jedynie kontynuować wspieranie wzrostu gospodarczego i poszukiwać metod zarządzania skutkami społecznymi i środowiskowymi. W raporcie wzywa się państwa członkowskie, przywódców i decydentów do wykorzystania szansy i do radykalnego zwiększenia i przyspieszenia działań na rzecz wprowadzenia Europy na drogę do osiągnięcia średnio- i długoterminowych celów polityki ochrony środowiska w ciągu najbliższych dziesięciu lat, aby uniknąć nieodwracalnych zmian i szkód.
Obecny zakres europejskich działań w ramach polityki stanowi niezbędną podstawę do osiągnięcia postępów w przyszłości, ale nie są one wystarczające. Europa musi zrobić wszystko, co w jej mocy, musi podejść do niektórych wyzwań w inny sposób i przemyśleć swoje inwestycje.
Osiągnięcie celów przez Europę będzie wymagało skuteczniejszego wdrażania i lepszej koordynacji obecnych strategii politycznych. Konieczne będzie również podjęcie dodatkowych inicjatyw politycznych w celu osiągnięcia zasadniczych zmian w kluczowych systemach produkcji i konsumpcji stanowiących podstawę naszego nowoczesnego stylu życia – żywnościowym, energetycznym i dotyczącym mobilności – które mają znaczący wpływ na środowisko.
W raporcie podkreślono również znaczenie sposobu, w jaki rządy mogą umożliwić przejście na model zrównoważonego rozwoju, a także konieczność zajęcia się pewnymi kwestiami w sposób odmienny od dotychczasowego. Przykładowo, Europa powinna ponownie rozważyć, w jaki sposób wykorzystuje istniejące innowacje i technologie, jak można usprawnić procesy produkcji, wspierać badania i rozwój w zakresie zrównoważonego rozwoju oraz jak można stymulować zmiany wzorców konsumpcji i stylów życia.
Ponadto osiągnięcie powyższych zmian będzie wymagało inwestowania w obszary zapewniające zrównoważoną przyszłość i zaprzestania wykorzystywania funduszy publicznych do dotowania działalności szkodliwych dla środowiska. Europa odniesie ogromne korzyści wynikające z takiej zmiany priorytetów inwestycyjnych z uwagi na możliwości gospodarcze i społeczne, jakie może ona stworzyć. Jednocześnie kluczowe znaczenie będzie miało wysłuchanie publicznych obaw i zapewnienie szerokiego poparcia dla takiej zmiany – społecznie sprawiedliwej transformacji.
Raport o stanie środowiska jest doskonałą okazją, by zapewnić nam dodatkowy impuls, którego potrzebujemy u progu nowej pięcioletniej kadencji Komisji Europejskiej i podczas przygotowań do przedstawienia Europejskiego Zielonego Ładu. W ciągu najbliższych pięciu lat stworzymy rzeczywisty plan transformacji promujący nowe czyste technologie, wspierający obywateli w dostosowaniu się do nowych możliwości zatrudnienia i zmieniających się gałęzi przemysłu oraz zapewniający przejście na bardziej ekologiczne i wydajne systemy mobilności oraz na bardziej zrównoważony system żywnościowy i rolnictwo. Europa i Europejczycy odniosą wiele korzyści, jeśli uda nam się dokonać tych zmian w odpowiedni sposób, a nasza gospodarka i planeta również na tym zyskają. Jest to pilne globalne wyzwanie i jedyna w swoim rodzaju szansa dla Europy
Frans Timmermans, wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej
„Środowisko Europy znajduje się u progu nieodwracalnych zmian. Najbliższe dziesięciolecie daje nam pewne niewielkie szanse, by zwiększyć skalę środków służących ochronie przyrody, łagodzeniu skutków zmian klimatu i radykalnemu zmniejszeniu zużycia zasobów naturalnych. Z naszej oceny wynika, że stopniowe zmiany doprowadziły do postępów w niektórych obszarach, ale nie były one wystarczające do osiągnięcia naszych celów długoterminowych. Dysponujemy już wiedzą, technologiami i narzędziami, których potrzebujemy, aby sprawić, by systemy produkcji i konsumpcji w obszarze żywności, mobilności i energii stały się bardziej zrównoważone. Od tego zależy przyszła jakość naszego życia i dobrobyt oraz nasza zdolność do wykorzystania działań podejmowanych przez społeczeństwo w celu wprowadzenia zmian i stworzenia lepszej przyszłości” – powiedział Hans Bruyninckx, dyrektor wykonawczy Europejskiej Agencji Środowiska (EEA).
Stan środowiska uległ pogorszeniu, a perspektywy są zróżnicowane
Ogólne tendencje dotyczące środowiska w Europie nie poprawiły się od czasu ostatniego raportu EEA o stanie środowiska (SOER 2015). W ocenie zauważono, że chociaż nie uda się osiągnąć większości celów na 2020 r., zwłaszcza w odniesieniu do różnorodności biologicznej, nadal istnieje szansa na osiągnięcie celów długoterminowych przyjętych na lata 2030 i 2050.
Europa osiągnęła istotne korzyści w dziedzinie efektywnego gospodarowania zasobami i gospodarki o obiegu zamkniętym. Jednak najnowsze tendencje wskazują na spowolnienie tempa postępów w takich obszarach jak ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, emisji przemysłowych i wytwarzania odpadów, poprawa efektywności energetycznej i udział energii ze źródeł odnawialnych. Patrząc w przyszłość można zauważyć, że obecne tempo postępu nie wystarczy do osiągnięcia celów dotyczących klimatu i energii na lata 2030 i 2050.
Ochrona i zachowanie europejskiej różnorodności biologicznej i przyrody pozostaje najpoważniejszym obszarem, w którym postępy są najmniejsze. Spośród 13 szczegółowych celów polityki ustanowionych na 2020 r. w tej dziedzinie istnieje prawdopodobieństwo, że zostaną spełnione tylko dwa: wyznaczenie morskich obszarów chronionych i lądowych obszarów chronionych. Patrząc w przyszłość do roku 2030, jeżeli utrzymają się obecne tendencje, doprowadzą one do dalszego pogarszania się środowiska oraz zanieczyszczenia powietrza, wody i gleby.
Zmiany klimatu, wpływ zanieczyszczenia powietrza i zanieczyszczenia hałasem na środowisko i zdrowie ludzi również budzą niepokój. W Europie narażenie na pył drobny powoduje około 400 000 przedwczesnych zgonów rocznie, a szczególnie ten problem jest nasilony w przypadku państw Europy Środkowo-Wschodniej. Narastają również obawy dotyczące niebezpiecznych chemikaliów i związanego z nimi ryzyka. Szanse na zmniejszenie zagrożeń dla zdrowia zwiększyłyby się dzięki lepszej integracji polityki w zakresie ochrony środowiska i zdrowia.
Tabela ES.1 Podsumowanie ostatnich tendencji, prognoz i perspektyw dotyczących realizacji celów polityki
Uwaga: Rok podany dla celów nie oznacza dokładnego roku realizacji, lecz ramę czasową dla osiągnięcia tych celów.
Tendencje i prognozy dotyczące emisji gazów cieplarnianych w UE–28 w latach 1990–2050
Źródło: SOER 2020 p.158
Zrównoważona przyszłość jest nadal możliwa: w jakim obszarze należy podjąć działania?
Realizacja europejskiej wizji dotyczącej niskoemisyjnego i zrównoważonego rozwoju jest nadal możliwa. W raporcie przedstawiono siedem kluczowych obszarów, w których potrzebne są odważne działania, aby Europa mogła znaleźć się na drodze prowadzącej do osiągnięcia celów i ambicji na lata 2030 i 2050.
- Zagospodarowanie niewykorzystanego potencjału istniejących strategii politycznych w zakresie ochrony środowiska. Przy pełnej realizacji istniejących strategii politycznych Europa musiałaby poświęcić wiele czasu, aby osiągnąć cele dotyczące ochrony środowiska do 2030 roku.
- Przyjęcie zrównoważonego rozwoju jako ram dla tworzenia polityki. Opracowanie długoterminowych ram polityki obejmujących wiążące cele – począwszy od systemu żywnościowego, przez chemikalia, aż do użytkowania gruntów – będzie stymulować i ukierunkuje spójne działania we wszystkich obszarach polityki i w społeczeństwie.
- Prowadzenie międzynarodowych działań w kierunku zrównoważonego rozwoju. Unia Europejska powinna wykorzystać znaczące wpływy w sferze dyplomacji i gospodarki w celu promowania ambitnych porozumień międzynarodowych w takich obszarach jak różnorodność biologiczna i wykorzystanie zasobów.
- Propagowanie innowacji w społeczeństwie. Zmiana kierunku działań będzie w dużej mierze zależeć od pojawienia się i rozpowszechnienia różnych form innowacji, niosących za sobą nowe sposoby myślenia i modele życia.
- Zwiększenie inwestycji i ukierunkowanie sektora finansowego na wsparcie zrównoważonych projektów i przedsiębiorstw. Kierunek ten wymaga inwestowania w przyszłość poprzez pełne wykorzystanie funduszy publicznych w celu wspierania innowacji i rozwiązań opartych i inspirowanych przyrodą, realizacji zamówień z uwzględnieniem kryteriów zrównoważonego rozwoju i wspierania zagrożonych sektorów i regionów. Wiąże się to również z zaangażowaniem sektora finansowego w zrównoważone inwestycje poprzez realizację i wykorzystanie unijnego planu działania na rzecz zrównoważonego finansowania.
- Zarządzanie ryzykiem oraz zapewnienie społecznie sprawiedliwych transformacji. Skuteczne przestawienie się na zrównoważony rozwój będzie wymagać od społeczeństw uwzględnienia potencjalnych zagrożeń, szans i kompromisów oraz opracowania metod zarządzania nimi. Polityka UE i polityka krajowa odgrywają zasadniczą rolę w przeprowadzeniu „sprawiedliwych transformacji”, dzięki którym nikt nie zostanie pominięty.
- Poszerzanie wiedzy i zdolności jej wykorzystania. Wiąże się to z położeniem dodatkowego nacisku na zrozumienie systemów, które są siłami sprawczymi presji środowiskowych, dróg prowadzących do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju, obiecujących inicjatyw i barier uniemożliwiających wprowadzenie zmian. Aby dostosować się do szybko zmieniającego się świata, konieczne są dalsze działania w zakresie budowania potencjału poprzez inwestowanie w edukację i umiejętności.
Kontekst – uwaga dla redaktorów
EEA publikuje raport „Środowisko Europy 2020 – stan i prognozy” co pięć lat zgodnie rozporządzeniem o EEA i EIONET. SOER 2020 jest szóstym tego typu raportem o stanie środowiska opublikowanym przez EEA od 1995 r. Podaje on rzetelne, naukowo udowodnione informacje na temat tego, w jaki sposób musimy reagować na ogromne i złożone wyzwania, przed którymi stoimy, takie jak zmiany klimatu, utrata różnorodności biologicznej oraz zanieczyszczenie powietrza i wody. SOER 2020 został przygotowany w ścisłej współpracy z Europejską Siecią Informacji i Obserwacji Środowiska (EIONET). Raport bazuje na rozległej fachowej wiedzy czołowych ekspertów i naukowców w dziedzinie ochrony środowiska z 33 państw członkowskich EEA i sześciu krajów współpracujących.
Dostępne są również:
Pełna wersja raportu SOER 2020 – ocena zintegrowana
Streszczenie SOER 2020 (wraz z tłumaczeniami)
Streszczenie SOER 2020 znajdujące się na stronie internetowej
Permalinks
- Permalink to this version
- a0ef663dfb9f4c8e82021b7c1bad74a5
- Permalink to latest version
- 3B962R5FKT
Geographic coverage
Temporal coverage
For references, please go to https://www.eea.europa.eu/pl/highlights/stan-srodowiska-w-europie-w or scan the QR code.
PDF generated on 2021-01-22 17:44
Akcje Dokumentu
Podziel się z innymi