Luchtkwaliteit in gesloten ruimten

Het zal voor velen een verrassing zijn om te horen dat de lucht in een stadsstraat met een gemiddelde verkeersintensiteit wel eens schoner zou kunnen zijn dan de lucht in hun woonkamer. Recent onderzoek duidt erop dat sommige luchtvervuilende stoffen binnenshuis in hogere concentraties kunnen voorkomen dan in de buitenlucht. In het verleden was er aanzienlijk minder aandacht voor luchtvervuiling binnenshuis dan voor vervuiling van de buitenlucht, en dan vooral vervuiling van de buitenlucht door de industrie en het vervoer. De laatste jaren zijn de risico's van luchtvervuiling binnenshuis echter steeds duidelijker geworden.

Stel je een pas geverfd huis met nieuw meubilair voor... Of een werkplek waar de doordringende geur van schoonmaakproducten hangt… De kwaliteit van de lucht in onze woningen, werkplekken of openbare ruimten varieert aanzienlijk, afhankelijk van het bouwmateriaal, de schoonmaakmiddelen die worden gebruikt, het gebruiksdoel en de manier waarop ze worden gebruikt en geventileerd.

Een slechte luchtkwaliteit binnenshuis is vooral schadelijk voor kwetsbare groepen zoals kinderen, ouderen en mensen met hart- en vaataandoeningen of een chronische ademhalingsziekte zoals astma.

Tot de meest voorkomende luchtvervuilende stoffen binnenshuis behoren radon (een radioactief gas dat in de grond wordt gevormd), tabaksrook, gassen en deeltjes die vrijkomen bij het verbranden van brandstoffen, chemicaliën en allergenen. Luchtvervuilende stoffen die zowel binnens- als buitenshuis voorkomen zijn koolmonoxide, stikstofdioxiden, deeltjes en vluchtige organische stoffen.

Beleidsmaatregelen kunnen helpen

Sommige verontreinigingen in de binnenlucht en de gezondheidseffecten ervan zijn bekender en krijgen meer aandacht van het grote publiek dan andere. Het verbod op roken in openbare ruimten is een daarvan.

In veel landen was de invoering van een verbod op het roken in openbare ruimten tamelijk controversieel. In Spanje bijvoorbeeld ontstond binnen enkele dagen na de invoering van het rookverbod in januari 2006 een steeds groter wordende beweging tegen een schending van het "recht" om in gesloten openbare ruimten te mogen roken. Het verbod heeft echter ook tot grotere bewustwording geleid. In de dagen na de inwerkingtreding vroegen 25 000 Spanjaarden om medisch advies over stoppen met roken.

Er is veel veranderd in de publieke opinie over roken in openbare ruimten en het openbaar vervoer. Veel luchtvaartmaatschappijen stelden in de jaren tachtig een rookverbod in voor korteafstandsvluchten en in de jaren negentig ook voor langeafstandsvluchten. Het is nu in Europa ondenkbaar dat niet-rokers in het openbaar vervoer worden gedwongen om de tabaksrook van anderen in te ademen.

Tegenwoordig bestaat in veel landen - waaronder alle landen bij het EMA - wetgeving die roken in gesloten openbare ruimten verbiedt of beperkt. Na een reeks niet-bindende moties en aanbevelingen stelde de Europese Unie in 2009 ook een motie vast waarin de lidstaten worden opgeroepen tot het aannemen en uitvoeren van wetten waarmee hun burgers volledig worden beschermd tegen blootstelling aan omgevingstabaksrook.

Rookverboden lijken de luchtkwaliteit in gesloten ruimten te hebben verbeterd. De in openbare ruimten aanwezige concentraties vervuilende stoffen die vrijkomen bij het verbranden van tabak, nemen af. In Ierland bijvoorbeeld blijkt uit metingen vóór en na de invoering van het rookverbod, dat voor sommige luchtvervuilende stoffen die aanwezig zijn in tabaksrook, de in openbare ruimten in Dublin aanwezige hoeveelheden met maximaal 88% zijn gedaald.

Net als vervuilingen in de buitenlucht zijn ook vervuilingen binnenshuis niet alleen schadelijk voor onze gezondheid. Ze brengen ook hoge economische kosten met zich mee. De kosten van blootstelling aan omgevingstabaksrook op werkplekken in de EU alleen al worden voor 2008 geraamd op meer dan 1,3 miljard euro aan directe medische kosten en meer dan 1,1 miljard euro aan indirecte kosten in verband met productiviteitsverlies.

Luchtverontreiniging binnenshuis ontstaat niet alleen door tabaksrook

Roken is niet de enige bron van luchtvervuiling binnenshuis. Erik Lebret van het RIVM: "Verontreinigingen in de buitenlucht stoppen niet bij de voordeur. Ze dringen ons huis binnen, de plek waar we de meeste tijd doorbrengen. De kwaliteit van de binnenlucht wordt nog beïnvloed door tal van andere factoren, zoals de manier waarop we koken, of een houtkachel gebruiken, of kaarsen of wierook in huis branden, de schoonmaak- en poetsmiddelen die we gebruiken, bouwmaterialen (denk bijvoorbeeld aan formaldehyde die vrijkomt uit triplex) en materialen die zijn behandeld met brandvertragers. Vervolgens is er ook nog radon dat uit de grond en uit bouwmaterialen vrijkomt."

De Europese landen doen pogingen om enkele van deze bronnen van vervuilingen binnenshuis weg te nemen. Lebret: "We proberen giftige stoffen door minder giftige te vervangen en zoeken naar manieren om giftige uitstoot te verminderen, zoals de formaldehyde-uitstoot uit triplex. Een ander voorbeeld is de vermindering van het gebruik van bepaalde radon-afgevende materialen die bij de bouw van muren worden gebruikt. Deze materialen werden in het verleden gebruikt, maar dit gebruik is sindsdien beperkt.’

De wetgever is niet de enige die maatregelen kan nemen voor het verbeteren van de kwaliteit van de lucht die we inademen. We kunnen ook zelf iets doen om de deeltjes en chemische stoffen te verminderen die zich in de lucht in onze huizen bevinden.

Kleine acties, zoals het verluchten van gesloten ruimten, kunnen al helpen om de kwaliteit van de lucht om ons heen te verbeteren. Maar soms hebben goed bedoelde acties een averechts effect. Lebret: "We moeten verluchten, maar we moeten niet oververluchten, omdat daardoor onnodig veel energie verloren gaat. Oververluchten leidt ertoe dat harder moet worden gestookt, waardoor het verbruik van fossiele brandstoffen toeneemt, wat weer leidt tot meer luchtverontreiniging. Met verstandig verluchten dragen we ook bij aan een verstandiger gebruik van onze hulpbronnen."

Meer informatie

• Europese Commissie over volksgezondheid
• Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek, over de kwaliteit van de binnenlucht
• Wereldgezondheidsorganisatie over de kwaliteit van de binnenlucht
• Tips voor het verbeteren van de kwaliteit van de binnenlucht: European Lung Foundation