Natuurlijke rijkdommen delen

Duizenden kilometers van Europa, in de staat Orissa tegen de Baai van Bengalen aan, rijden duizenden vrachtwagens af en aan. Dit is Oost-India, de legendarische oorsprong van India’s mineralenrijkdom en in het verleden een belangrijke bron van materialen voor de wereldwijde industriële groei. Het is nog steeds een van de rijkste mineralengebieden ter wereld, en de industriële revolutie is hier misschien nog maar net begonnen.

De stammen die in het bos leven hebben veel te verliezen en weinig te winnen. Ze worden niet goed beschermd, hun rechten zijn nooit vastgelegd of erkend. In een klein dorpje diep in de bossen van het district Gajapati woont Gangi Bhuyan met haar man Sukru Bhuyan en hun jonge kinderen.

Gedurende zo’n vijf maanden per jaar halen zij hun voedsel van de minder dan 2000 vierkante meter grond die zij bewerken aan de rand van het bos rondom Raibada, hun dorp. In deze periode oogsten ze ook groenten, zaden, vruchten, medicijnen en bouwmaterialen (zoals gras) uit het bos. Gedurende nog eens vier maanden halen ze daar hun meeste voedsel vandaan. Zonder het bos zouden ze van de honger omkomen. De resterende drie maanden zijn ze gedwongen te migreren naar grote stedelijke gebieden zoals Bangalore of Mumbai, waar ze als arbeiders werken.

Rijkdom onder de grond — Armoede erboven

Orissa, dat aan de Baai van Bengalen ligt in Oost-India, is rijk gezegend met allerlei mineralen en wordt gezien als een van de staten met de meeste hulpbronnen in India. Qua kwaliteit behoren de in Orissa gevonden mineralen tot de beste van de wereld.

Met zijn grote, nog nauwelijks ontgonnen voorraden kolen, ijzererts, bauxiet, chromiet, kalksteen, dolomiet, mangaan, graniet, tin, nikkel, vanadium en edelstenen is de staat snel aan het industrialiseren. Van enkele mineralen bezit Orissa ook een aanzienlijk deel van de wereldreserves, niet alleen kwantitatief maar ook kwalitatief. Internationale ondernemingen staan daarom in de rij om hier aan de gang te gaan.

Sommige mineralen worden in India gebruikt, maar een flinke hoeveelheid gaat naar elders: China, Japan, Zuid-Afrika, Rusland, Korea, Thailand, Maleisië, Indonesië, Oekraïne, Nepal, de Verenigde Staten en natuurlijk de Europese Unie (Ota, A.B., 2006).

Breuklijnen in onze wereld

Met zijn rijkdom onder de grond en armoede boven de grond illustreert Orissa diverse breuklijnen van onze mondiale wereld. Ongelijkheid, de meedogenloze jacht op natuurlijke hulpbronnen en gedwongen migratie komen hier samen. De mijnbouw brengt economische voordelen met zich mee voor Orissa, maar die worden niet gelijk verdeeld. Voor de bosmensen zijn de kosten hoog, want de plek waar zij leven loopt gevaar omdat mijnbouwondernemingen in toenemende mate proberen toegang te krijgen tot hun land.

Zestig percent van Orissa’s stammen woont op grond die minerale rijkdommen bevat. Hun rechten op dit land zijn echter nooit in enige vorm vastgelegd. Dat stammen plaats moeten maken voor economische ontwikkelingen zoals mijnbouw is niet nieuw, maar de laatste decennia verandert de schaal waarop dit gebeurt. Sinds 1991 worden stammen vaker en in een groter gebied van hun grond verdreven vanwege economische ontwikkelingen (Ota, A.B., 2006).

Wie plukt de vruchten?

Het gebruik van natuurlijke hulpbronnen brengt milieu- en socio-economische problemen met zich mee. Het TEEB‑proces — The Economics of Ecosystems and Biodiversity, een belangrijke analyse van het wereldwijd economische belang van biodiversiteit — laat de relatie tussen biodiversiteitsverlies en armoede zien.

TEEB-onderzoekers hebben onderzocht wie rechtstreeks voordeel heeft van veel van de diensten van ecosystemen en biodiversiteit. „Het antwoord”, schrijft Pavan Sukhdev, hoofd van het UNEP Green Economy Initiative, „is dat dit meestal de armen zijn. Als die diensten wegvallen, treft dat vooral de landbouw voor eigen gebruik, veeteelt, visserij en informele bosbouw — en daar zijn de meeste arme mensen van afhankelijk” (EC, 2008).

De impact van biodiversiteitsverlies in India heeft ook ernstige gevolgen voor vrouwen in hun rol als verzamelaar van bosproducten. Uit onderzoek in de door stammen bewoonde gebieden van Orissa en Chattisgarh blijkt dat ontbossing de stammen van hun middelen van bestaan heeft beroofd en dat vrouwen viermaal zo ver moeten lopen om bosproducten te verzamelen en geen medicinale kruiden meer kunnen vinden. Dat leidt tot inkomensverlies, meer geestdodend werk en lichamelijke gezondheidsklachten. Het blijkt ook dat vrouwen een hogere status binnen de familie hebben in dorpen met veel bossen, waar ze meer aan het gezinsinkomen bijdragen, dan in dorpen zonder natuurlijke hulpbronnen (Sarojini Thakur, 2008).

In Europa zijn we vaak afgeschermd van de directe impact van milieuaantasting, tenminste op de korte termijn. Maar voor arme mensen die voor voedsel en onderdak direct afhankelijk zijn van hun omgeving kunnen de effecten ernstig zijn. De zwaksten in de samenleving hebben vaak het meest te lijden onder vernietiging van natuurlijke systemen, terwijl ze er weinig of geen voordeel van hebben.

De jaarlijkse verliezen aan natuurlijk kapitaal worden doorgaans ingeschat op een magere paar percentpunten van het BNP. Als we ze echter uitdrukken in menselijke termen op basis van het gelijkheidsprincipe en onze kennis van wie de vruchten plukt van de natuur (de armen) dan wint het pleidooi aanzienlijk aan kracht om dergelijke verliezen te beperken.

Dit geldt overal ter wereld. Het gaat om het recht van de armen van de wereld op producten uit de natuur die de helft of meer van hun middelen van bestaan vormen en die voor hen onvervangbaar zijn (EC, 2008).

Het vermogen om stil te staan

Globalisering wordt vaak gekenmerkt door beweging van bijvoorbeeld mensen, goederen, rijkdom en kennis. Stilstaan of op je plek blijven, wordt doorgaans niet tot de mensenrechten gerekend waaraan we veel belang hechten. Maar dat is nou precies wat de bosmensen van Orissa en veel anderen graag willen: kunnen blijven waar ze zijn, waar ze voedsel en onderdak vinden en waar hun familie en hun stamgenoten zijn. Waar generaties zich veilig en zeker hebben gevoeld.

Met de grote toevloed van mensen naar steden en stedelijke gebieden zouden we moeten gaan nadenken hoe we mensen in staat kunnen stellen te blijven waar ze zijn.