Article
Inħaddru l-ekonomija tagħna
- Bulgarian (bg)
- Czech (cs)
- Danish (da)
- German (de)
- Greek (el)
- English (en)
- Spanish (es)
- Estonian (et)
- Finnish (fi)
- French (fr)
- Hungarian (hu)
- Icelandic (is)
- Italian (it)
- Lithuanian (lt)
- Latvian (lv)
- Maltese (mt)
- Dutch (nl)
- Norwegian (no)
- Polish (pl)
- Portuguese (pt)
- Romanian (ro)
- Slovak (sk)
- Slovenian (sl)
- Swedish (sv)
- Turkish (tr)
Mad-daqqa t’għajn, id-destin tal-ispeċijiet mhedda donnu jista’ jidher f’dinja oħra meta mqabbel mal-ekonomija. Madanakollu, meta wieħed iħares mill-qrib, nibdew nifhmu r-rabtiet bejn dawn it-tnejn. Is-‘saħħa tajba’ tas-sistemi naturali hija prekundizzjoni għas-‘saħħa tajba’ tas-sistemi soċjali u ekonomiċi tagħna. Jista’ wieħed jgħid li soċjetà sejra tajjeb meta tkun esposta għal tniġġis tal-arja u tal-ilma u ġġarrab problemi tas-saħħa relatati ma’ dan it-tniġġis? Bl-istess mod, tista’ soċjetà ‘tiffunzjona’ jekk numru kbir ta’ nies ikunu qiegħda jew ma jistgħux ilaħħqu mal-ħajja?
Minkejja diskrepanzi u inċertezzi fil-fehim tagħna, nistgħu naraw li d-dinja tagħna qiegħda tinbidel. Wara 10 000 sena ta’ stabbiltà relattiva, it-temperatura medja globali qed tiżdied. Għad li fl-Unjoni Ewropea l-emissjoni ta’ gass b’effett ta’ serra qed tonqos, il-fjuwils fossili qed jeħilsu ammonti akbar ta’ gassijiet b’effett ta’ serra fl-atmosfera minn dak li l-art u l-oċeani tagħna jistgħu jassorbu. Xi reġjuni huma aktar vulnerabbli għall-impatti potenzjali tat-tibdil fil-klima — u spiss dawn ikunu l-pajjiżi l-inqas ippreparati sabiex jadattaw għall-kundizzjonijiet klimatiċi l-ġodda.
B’aktar minn seba’ biljun minna ngħixu fuq il-pjaneta, il-bniedem għandu rwol ċar fl-amministrazzjoni u t-tħaffif ta’ din il-bidla. Fil-fatt, jista’ jkun li l-livelli ta’ konsum u produzzjoni attwali tagħna qed iħassru l-ambjent sal-punt li nirriskjaw li nagħmlu darna inabitabbli għal bosta speċijiet — anki għalina stess. Bosta persuni li jgħixu f’pajjiżi fil-fażi ta’ żvilupp jaspiraw li jkollhom stili ta’ ħajja simili għal dawk f’pajjiżi żviluppati, u dan jista’ jixħet pressjoni addizzjonali fuq is-sistemi naturali tagħna.
Qed nitilfu l-bijodiversità globali tagħna b’rata li għadha qatt ma dehret qabel fl-istorja. Ir-rati ta’ estinzjoni jistgħu jkunu sa 1 000 darba ogħla mir-rata li kienet tidher fl-sfond storiku. Il-qerda tal-ħabitats hija waħda mir-raġunijiet ewlenin.
Għad li fl-Ewropa, f’dawn l-aħħar deċennji bdiet tiżdied iż-żona totali ta’ foresta, fil-livell globali din hija storja differenti. L-Organizzazzjoni tal-Ikel u l-Biedja tan-Nazzjonijiet Uniti tqis li kull sena madwar 13-il miljun ettaru ta’ foresti fid-dinja (bejn wieħed u ieħor ekwivalenti għad-daqs tal-Greċja) jinqatgħu u jiġi konvertiti għal użi oħrajn tal-art, bħal ragħa għall-ifrat, minjieri, irziezet jew żvilupp urban. Il-foresti mhumiex l-uniċi ekosistemi mhedda. Diversi ħabitats naturali oħrajn huma fir-riskju minħabba l-attivitajiet tal-bniedem.
It-triq tal-ġejjieni: ekonomija ekoloġika inklużiva
Meta t-tħassib primarju ta’ kuljum ta’ biljuni ta’ nies huwa li jkollhom x’jieklu u li jibagħtu lit-tfal tagħhom l-iskola bit-tama ta’ ġejjieni aħjar, jista’ jkun kważi impossibbli għal ħafna li jevitaw li jagħżlu soluzzjonijiet għal żmien qasir. Sakemm ma jsibux min joffrilhom opportunitajiet oħrajn u aħjar…
Huwa ċar li l-attivitajiet ekonomiċi tagħna jeħtieġu riżorsi naturali. Iżda dak li jista’ jidher bħala dilemma — għażla bejn il-preservazzjoni tal-ambjent u l-iżvilupp tal-ekonomija — fil-verità jista’ jiżgwidana. Fit-tul, l-iżvilupp ekonomiku u soċjali jeħtieġ ġestjoni sostenibbli tar-riżorsi naturali.
Fi tmiem l-2011, fl-Unjoni Ewropea, waħda minn kull għaxar persuni kienet qiegħda. Għaż-żgħażagħ, din il-figura kienet ta’ aktar minn persuna waħda għal kull ħamsa. Il-qgħad iħalli pressjoni kbira fuq l-individwi, il-familji u s-soċjetà kollha. Fl-2010, kważi kwart mill-popolazzjoni tal-UE kienet f’riskju ta’ faqar jew ta’ esklużjoni soċjali. Ir-rati ta’ faqar globali huma saħansitra ogħla.
Il-mudelli ekonomiċi attwali tagħna jonqsu milli jieħdu inkunsiderazzjoni ħafna mill-benefiċċji li ambjent b’saħħtu jipprovdielna. Il-Prodott Domestiku Gross (PDG) — l-aktar indikatur ekonomiku użat b’mod komuni sabiex juri l-livell ta’ żvilupp, l-istandard ta’ għajxien u l-istatus ta’ pajjiż meta mqabbel ma’ pajjiżi oħrajn — huwa bbażat fuq il-valur tal-produzzjoni ekonomika. Ma jinkludix il-prezz soċjali u uman li nħallsu għall-effetti sekondarji tal-attività ekonomika, bħat-tniġġis tal-arja. Min-naħa l-oħra, is-servizzi tas-saħħa pprovduti lil dawk li jbatu minn mard respiratorju huma inklużi bħala kontribuzzjoni pożittiva għall-PDG.
L-isfida hija li niskopru kif nistgħu nerġgħu nfasslu l-mudelli ekonomiċi tagħna b’tali mod li nistgħu niġġeneraw tkabbir u ntejbu l-kwalità tal-ħajja madwar id-dinja mingħajr ma nagħmlu ħsara lill-ambjent, filwaqt li nħarsu wkoll l-interessi tal-ġenerazzjonijiet tal-ġejjieni. Is-soluzzjoni ngħatat l-isem ta’ ‘ekonomija ekoloġika’.
Għad li jidher li huwa kunċett sempliċi, it-trasformazzjoni tal-idea f’realtà hija ferm aktar ikkomplikata. Ċertament, se teħtieġ innovazzjoni teknoloġika. Iżda teħtieġ ħafna bidliet oħrajn ukoll — sal-mod kif norganizzaw in-negozji; il-mod kif nippjanaw l-ibliet; il-mod kif in-nies u l-prodotti jiċċaqilqu; fi ftit kliem, il-mod kif ngħixu.
Li kieku kellna ntennu dan kollu f’termini kummerċjali, ngħidu li rridu niżguraw is-sostenibbiltà fit-tul fl-oqsma kollha tagħna ta’ ħolqien tal-ġid: fil-kapital naturali, il-kapital uman, il-kapital soċjali u l-kapital manifatturat, kif ukoll il-kapital finanzjarju. Il-kunċett ta’ ekonomija ekoloġika jista’ jiġi spjegat ukoll permezz ta’ dawn il-kapitali distinti iżda marbutin flimkien.
Fl-evalwazzjoni tal-ispejjeż u l-benefiċċji tad-deċiżjonijiet tagħna, irridu nagħtu ħarsa lejn l-impatti fuq l-istokks kapitali. L-investimenti fit-toroq u l-fabbriki jistgħu jżidu l-kapital manifatturat tagħna, iżda fil-verità jistgħu jxekklu l-ġid ġenerali jekk iġibu magħhom il-qerda tal-foresti tagħna (parti mill-kapital naturali tagħna) jew il-ħsara tas-saħħa pubblika (parti mill-kapital uman).
L-opportunitajiet quddiemna
Fil-verità, il-bidla tal-mod kif ngħixu, nipproduċu u nikkunsmaw tiftaħ dinja ġdida ta’ opportunitajiet. Signals 2012 se jagħtik ħarsa ġenerali ta’ fejn ninsabu llum, eżattament 20 sena wara s-Summit dwar id-Dinja tal-1992 f’Rio De Janeiro, il-Brażil. Se janalizza kif l-ekonomija u l-ambjent huma marbutin flimkien u għalfejn neħtieġu ‘inħaddru’ l-ekonomija tagħna. Se jagħti wkoll daqqa t’għajn lejn il-varjetà kbira ta’ opportunitajiet disponibbli.
Ma hemm l-ebda soluzzjoni waħda li se tgħinna nagħmlu tranżizzjoni mgħaġġla jew waħda li taqbel għal kull sitwazzjoni. Hekk pereżempju, minbarra l-għanijiet ġenerali u komuni ta’ ġestjoni tal-iskart b’mod effettiv, il-ġestjoni tal-iskart fil-Groenlandja jista’ jkollha bżonn tindirizza realtà kompletament differenti minn dik tal-Lussemburgu.
Li nagħżlu l-iktar żmien opportun għandu rwol kruċjali. Illum, neħtieġu soluzzjonijiet li permezz tat-teknoloġija moderna jindirizzaw il-problemi ambjentali li nħabbtu wiċċna magħhom, filwaqt li nżommu f’moħħna li l-politiki u d-deċiżjonijiet kummerċjali tagħna se jkunu jridu jiġu mtejba u adattati kontinwament sabiex nibqgħu aġġornati mal-fehim dejjem akbar tagħna dwar l-ambjent u mal-iżviluppi teknoloġiċi. Iżda diġà hemm bosta soluzzjonijiet lesti għalina. U ħafna aktar li dalwaqt se jkunu magħna.
Kwistjoni ta’ għażliet
Fl-aħħar mill-aħħar, se tkun kwistjoni ta’ għażliet — għażliet politiċi, għażliet kummerċjali u għażliet tal-konsumaturi. Iżda kif nagħżlu l-aħjar soluzzjoni?
Għandha l-informazzjoni u l-għodod li neħtieġu sabiex niżviluppaw il-politiki xierqa? Qed nindirizzaw il-kwistjoni fil-livell ‘it-tajjeb’? Għandna l-inċentivi jew is-sinjali tas-suq ‘it-tajbin’ sabiex ninvestu f’enerġiji rinnovabbli? Għandha l-informazzjoni jew it-tikketti ‘t-tajbin’ fuq il-prodotti li qed nixtru sabiex inkunu nistgħu nagħżlu l-aktar alternattiva ekoloġika?
Dak li nafu u meta se niksbu dan l-għarfien se jkunu strumentali sabiex ngħinu lil komunitajiet differenti fl-għażla tal-alternattivi ‘t-tajbin’ tagħhom. Fl-aħħar mill-aħħar, l-għarfien se jagħtina s-setgħa li noħorġu b’soluzzjonijiet u noħolqu opportunitajiet ġodda billi naqsmuhom ma’ oħrajn.
Professur Jacqueline McGlade,
Direttur Eżekuttiv
Għal aktar tagħrif
- Għal diskussjonijiet globali u Ewropej dwar l-ekonomija ekoloġika, ara unep.org/greeneconomy u www.beyond-gdp.eu
- Ara wkoll ir-rapport indikatur annwali l-ġdid tal-EEA. L-edizzjoni tal-2012 tiffoka fuq l-ekonomija ekoloġika.
- Għall-qafas dwar il-ħames kapitali, ara l-Forum for the future.
Permalinks
- Permalink to this version
- f66df6d7ad1d48d58b2249a18c8494bb
- Permalink to latest version
- F69AS4CDON
Geographic coverage
For references, please go to https://www.eea.europa.eu/mt/sinjali/signals-2012/artikoli/inhaddru-l-ekonomija-taghna or scan the QR code.
PDF generated on 05 Aug 2020, 04:29 PM
Dokument ta’ Azzjonijiet
Ikkondividi ma’ oħrajn