Tomhaltas neamh-inbhuanaithe

‘Thosaigh an deatach ag séideadh thar an bhfeirm go deireanach oíche amháin. Ní raibh sé go deas. Bhí an deatach ag titim ar nós sneachta,’ a deir Guðni Þorvaldsson, a ritheann feirm an teaghlaigh i ndeisceart na hÍoslainne, díreach 8 km ó bholcán Eyjafjallajökull. ‘Bhí orainn na caoirigh, na huain agus cuid de na capaill a bhogadh istigh. Ba ghá na caoirigh a sheiceáil gach trí huaire toisc go raibh am breithe uan ar siúl. Bhí gach rud liath. Bhí na codanna ba mhó de luaith chomh mór le 3 cm. D’fhág mé lorg coise air amhail is gur sneachta a bhí inti.’

Díol suntais ab ea an t-ullmhúchán maith a bhí déanta ag Guðni Þorvaldsson agus an chuid eile de dhaonra na hÍoslainne le haghaidh bhrúchtadh mór bholcán Eyjafjallajökull i Márta 2010. Déanann córas monatóireachta sofaisticiúil a bhaineann úsáid as teicneolaíocht um shuíomh satailíte domhanda bolcáin ghníomhacha san Íoslainn a thomhas ar bhonn leanúnach. Thug na léamha le tuiscint go raibh an bolcán ag éirí níos airde – comhartha cinnte de ghníomhaíocht bholcánach laistigh den tsliabh. Deimhníodh é sin le gníomhaíochtaí monatóireachta eile. Léiríonn sé sin, agus é curtha in éineacht le córas éifeachtach um fhaisnéis phoiblí, an luach a bhaineann le faisnéis chomhshaoil.

B’fhéidir nach raibh an t-ullmhúchán céanna déanta ag an gcuid eile den domhan. Chuaigh an bolcán i bhfeidhm ar an domhan laistigh de chúpla lá, mar thoradh den chuid is mó ar an scamall mór luaithe a cruthaíodh agus an tionchar a bhí aige ar thrácht aeir. Bhí an luaith ag bogadh idir 20,000 agus 36,000 troigh – an raon airde céanna a mbaineann aerlínéir úsáid aisti. Bhí an t-aerspás dúnta ar fud na hEorpa, agus dá bhí barr sin ní raibh eitiltí a bhí ar an mbealach go hEoraip agus a bhí ag teacht ó áiteanna chomh fada le Sydney, in ann imeacht. Mheas an Comhlachas Aeriompair Idirnáisiúnta go raibh thart ar $200 milliún d’ioncam á chailliúint ag aerlínte gach lá.

Bhí beagnach gach tionscal a bhí ag brath ar iompar aeir thíos leis. Sa Chéinia, d’éirigh plandaí, bláthanna agus glasraí a d’fhásadh do mhargadh na hEorpa lofa faoin ngrian millteanach te agus cailleadh na mílte Euro dá bharr sin. Measadh go ndearnadh beagnach deich milliún bláth – rósanna den chuid is mó – a dhiúscairt le linn na chéad chúpla lá tar éis an bhrúchta. Tugadh glasraí, mar lus súgach, brocailí agus pónairí glasa mar bheatha d’eallaí in áit iad a sheoladh chuig boird dinnéir na hEorpa. Bhí soláthairtí de thuinnín úr ó Vítneam agus ó na hOileáin Fhilipíneacha ag éirí gann san Eoraip.

Leis na spéartha uafásach ciúin ar fud na hEorpa in Aibreán 2010 cuireadh i gcuimhne dúinn an oiread trácht aeir a bhíonn ann de ghnáth. Cuireann scéalta faoi bhláthanna agus ghlasraí lofa sa Chéinia i gcuimhne dúinn gurb as áiteanna mar sin a dtagann cuid dár gcuid bláthanna agus glasraí. Go deimhin, léirigh an brúchtadh go soiléir na ceangail idir cuid de na córais lárnacha – idir córais de dhéantús an duine agus córais nádúrtha – a thacaíonn ár sochaí domhandaithe.

Ár gcos mhór

Tá an Lorg Éiceolaíochta ar cheann de roinnt tomhas a úsáidtear chun an t-éileamh a chuireann an chine daonna ar an bpláinéad a léiriú. Tá teorannacha ag baint leis an lorg ach tá sé réasúnta éasca í a thuiscint mar choincheap: déanann sé meastachán ar an achar talún agus farraige a theastaíonn chun na hacmhainní a úsáidimid a sholáthar agus chun ár gcuid dramhaíola a ionsú.

In 2003 ba é Lorg Éiceolaíochta an Aontais Eorpaigh ná 2.26 billiún heicteár domhanda nó 4.7 heicteár domhanda in aghaidh an duine. I gcomparáid leis sin, ba é achar táirgiúil iomlán na hEorpa ná 1.06 billiún heicteár domhanda nó 2.2 heicteár domhanda in aghaidh an duine (WWF, 2007).

Dá mairfeadh saoránaigh go léir an domhain ar an gcaoi chéanna leis na hEorpaigh, bheadh níos mó ná dhá phláinéad go leith ag teastáil ón gcine dhaonna chun na hacmhainní a dhéanaimid a thomhailt a sholáthar, chun ár gcuid dramhaíola a ionsú agus chun roinnt spáis a fhágáil do speicis fhiáine (WWF, 2007).

Lá Taraimsithe an Domhain

Ceiliúrann Lá Taraimsithe an Domhain an lá san fhéilire nuair is ionann tomhailt acmhainní éiceolaíochta na cine daonna an bhliain sin agus an méid a fhéadann an nádúr a dhéanamh i gcaitheamh 12 mhíosa. Is é an lá a n-ídíonn ár bpáphaicéad agus a dtosaímid ag fáil iasachta ón bpláinéad.

In 2010, mheas Líonra an Loirg Dhomhanda go raibh na seirbhísí éiceolaíochta úsáidte ag an gcine dhaonna faoi 21 Lúnasa – ó CO2 a scagadh go hamhábhair a dhéanamh le haghaidh bia – a d’fhéadfadh an nádúr a sholáthar go sábháilte le haghaidh na bliana sin go léir. Ó 21 Lúnasa go dtí deireadh na bliana, freastalaíodh ar ár gcuid éileamh éiceolaíochta trí stoic acmhainní a laghdú agus gáis cheaptha teasa a charnadh san atmaisféar.

Ag beathú ár mbéasa

Meastacháin gharbha atá sa ‘Lorg Domhanda’ agus i ‘Lá Foraimsithe an Domhain’. Is féidir linn a bheith cinnte, áfach, go bhfuil méadú suntasach tagtha ar ár n-éileamh ar acmhainní nádúrtha le blianta beaga anuas. Ba iad na príomhfhachtóirí a chuir leis sin ná an fás ar dhaonra, ar mhaoin agus ar thomhaltas. Tá an chuid is mó d’fhás daonra ar siúl i dtíortha forbraíochta cé go dtagann na leibhéil is airde de mhaoin agus de thomhaltas chun cinn i dtíortha forbartha.

San Eoraip coimeádaimid ár n-easnamh éiceolaíochta – an difríocht idir ár lorg agus ár mbith-thoilleadh – trí hearraí agus seirbhísí a allmhairiú ó áiteanna lasmuigh dár dteorannacha. Freisin déanaimid cuid dár gcuid dramhaíola a onnmhairiú. Go bunúsach, táimid ag brath níos lú orainn féin, diaidh ar ndiaidh.

Mar thoradh ar an méadú ar thrádáil dhomhanda, mothaítear riar níos mó den bhrú agus den tionchar ar an gcomhshaol de bharr tomhaltais i dtíortha an AE in áiteanna eile. Cé go dtarlaíonn cuid den aistriú seo idir tíortha AE, tá cuid mhór ar siúl lasmuigh den AE agus tá sé lasmuigh de théarmaí tagartha beartais reatha an AE a bhaineann le táirgeadh. Ciallaíonn sé sin go bhfuil tionchair ár dtomhaltais á n-onnmhairiú againn chuig tíortha áit ar minic go mbíonn an beartas comhshaoil tearcfhorbartha – is é atá ar siúl go héifeachtach ná go bhfuil brú millteanach á chur ar na daonraí áitiúla agus ar an gcomhshaol.

Tá ár n-éileamh ag dul i bhfeidhm ar bhealach mór agus dochúlaithe ar éiceachórais an domhain: Tá 130,000 km2 d’fhorais thrópaiceach bháistí á nglanadh gach bliain. Ina theannta leis sin, ó 1960 tréigeadh nó folmhaíodh trian de thalamh feirme an domhain mar thoradh ar róshaothrú agus ar dhíghrádú ithreach.*

Ag briseadh an timthrialla

Ní mór dúinn cothrom níos fearr a bhaint amach idir an gá le maoin nádúrtha a chaomhnú agus í a úsáid chun an geilleagar a chothú. Freagra lárnach anseo é úsáid níos éifeachtúla a bhaint as acmhainní. Chun go dtuigfimis nach féidir leanúint ar aghaidh lenár gcuid éileamh ar chórais nádúrtha, is é nach mór dúinn a dhéanamh go bunúsach ná níos mó úsáide a bhaint as níos lú acmhainní.

Ábhar spreagtha é gur réimse í seo áit a bhfuil leasanna na n-earnálacha comhshaoil agus tráchtála ar chomhréim: éiríonn le gnóthaí nó teipeann orthu ar bhunús a gcumais an leas is mó a bhaint as ionchuir, ar an gcaoi chéanna a mbraitheann leas na cine daonna ar níos mó úsáide a bhaint as sreabhadh teoranta acmhainní.

Tionscnamh suaitheanta san AE anois é éifeachtúlacht acmhainní – tá sí ina ngné ríthábhachtach den straitéis le haghaidh fáis chliste, inbhuanaithe agus uileghabhálaigh faoin mbliain 2020. Le héifeachtúlacht acmhainní cuirtear prionsabail an dea-ghnó in éineacht le dea-chleachtas comhshaoil trí níos mó a dhéanamh agus dramhaíl a laghdú ag an am céanna. Is féidir é a chur i gcomparáid le haiste bia níos folláine a chur le chéile le córas aclaíochta – tar éis tamaill foghlaimíonn tú gur féidir leat níos mó a dhéanamh le níos lú agus d’fhéadfadh go mothófá níos fearr.

* Le haghaidh breis faisnéise féach measúnuithe téamacha SOER : tomhaltas agus an comhshaol : www.eea.europa.eu/soer/europe/consumption-and-environment