Ο δρόμος προς την παγκόσμια βιωσιμότητα

«Μιλώ εκ μέρους του μισού πληθυσμού της γης. Εμείς είμαστε η σιωπηλή πλειοψηφία. Μας προσφέρατε μια θέση σε αυτή την αίθουσα, όμως τα συμφέροντά μας δεν έχουν τεθεί επί τάπητος. Τι χρειάζεται για να συμμετέχει κανείς σ’ αυτό το παιχνίδι; Να ανήκει σε ομάδες πίεσης; Να ασκεί εταιρική επιρροή; Να έχει χρήματα; Όλη μου τη ζωή βρίσκεστε σε διαπραγματεύσεις. Στο μεταξύ, δεν εκπληρώσατε δεσμεύσεις, δεν επιτύχατε στόχους και δεν τηρήσατε υποσχέσεις.»

Anjali Appadurai, φοιτητής του College of the Atlantic, μιλώντας εκ μέρους μη κυβερνητικών οργανώσεων νέων στις 9 Δεκεμβρίου 2011 στο Ντέρμπαν της Νοτίου Αφρικής
Τελευταία ημέρα της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα

Πολύπλοκα προβλήματα, πολύπλοκες λύσεις

Η πολυπλοκότητα των παγκόσμιων δομών για τη λήψη αποφάσεων αντικατοπτρίζει την πολυπλοκότητα που συναντούμε στο περιβάλλον. Είναι δύσκολο να βρεθούν οι ισορροπίες ανάμεσα στη νομοθεσία, τις πρωτοβουλίες του ιδιωτικού τομέα και τις επιλογές των καταναλωτών. Είναι εξίσου δύσκολο να βρεθεί το «σωστό επίπεδο» που πρέπει να επιδιώξουμε, είτε σε τοπική είτε σε παγκόσμια κλίμακα.

Η περιβαλλοντική πολιτική είναι αποδοτικότερη όταν η χάραξη και η υλοποίησή της πραγματοποιούνται σε διαφορετικές κλίμακες, και το «σωστό επίπεδο» ποικίλλει ανάλογα με το θέμα. Ας δούμε το παράδειγμα της διαχείρισης υδάτων. Το γλυκό νερό αποτελεί τοπικό πόρο που υπόκειται σε παγκόσμιες πιέσεις.

Η διαχείριση υδάτων στις Κάτω Χώρες, για παράδειγμα, πραγματοποιείται από τοπικές αρχές, όμως υπόκειται στην εθνική και την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Οι ολλανδικές αρχές διαχείρισης υδάτων δεν καλούνται απλώς να αντιμετωπίσουν τοπικά θέματα και να παρακολουθούν τι συμβαίνει στις ανάντη χώρες. Το φαινόμενο της υπερθέρμανσης του πλανήτη αναμένεται να προκαλέσει άνοδο της στάθμης της θάλασσας, γεγονός που σημαίνει ότι τα ολλανδικά συμβούλια διαχείρισης υδάτων πρέπει να ξεκινήσουν τον ανάλογο προγραμματισμό.

Οι περισσότερες υφιστάμενες πολιτικές και θεσμοί, περιλαμβανομένου του UNEP, θεσπίστηκαν επειδή οι τοπικές ή εθνικές λύσεις δεν επαρκούσαν για την αντιμετώπιση των προβλημάτων και ο παγκόσμιος ή διεθνής συντονισμός αναμενόταν να αποφέρει καλύτερα αποτελέσματα. Το UNEP δημιουργήθηκε μετά τη Διάσκεψη της Στοκχόλμης, καθώς οι συμμετέχοντες συμφώνησαν ότι κάποια περιβαλλοντικά ζητήματα θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν καλύτερα σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ανάγκη για ανανέωση δεσμεύσεων

Σήμερα, το παγκόσμιο εμπόριο μας επιτρέπει να απολαμβάνουμε τομάτες και μπανάνες όλο το χρόνο, καθώς και προϊόντα που περιέχουν συστατικά με προέλευση από όλο τον κόσμο. Αυτές οι συνδέσεις προσφέρουν πολλά πλεονεκτήματα, όμως μπορούν να επιφέρουν και κινδύνους. Η ρύπανση που προκαλεί κάποιος μπορεί να καταλήξει στο δικό μας σπίτι. Αυτές οι συνδέσεις έχουν την έννοια ότι δεν μπορούμε να παραβλέπουμε τη δική μας ευθύνη για την προστασία του παγκόσμιου περιβάλλοντος.

Η Σύμβαση-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Μεταβολές (UNFCCC) υπήρξε μία από τα επιτεύγματα της Συνάντησης Κορυφής της Γης του Ρίο του 1992. Στόχος της είναι η σταθεροποίηση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου που συμβάλλουν στις κλιματικές μεταβολές. Η επιτυχία πολλών διεθνών συμβάσεων όπως η UNFCCC εξαρτάται από τη δέσμευση των εμπλεκόμενων μερών. Δυστυχώς, εάν ο αριθμός των εμπλεκόμενων χωρών είναι περιορισμένος, τότε πιθανότατα δεν θα επαρκεί για την προστασία του περιβάλλοντος, ακόμη κι αν υιοθετήσουν πλήρως τις αρχές της πράσινης οικονομίας.

Η φετινή διάσκεψη προσφέρει μια ευκαιρία για ανανέωση της παγκόσμιας δέσμευσης για βιωσιμότητα. Όλοι μας, ως πολίτες, καταναλωτές, επιστήμονες, επιχειρηματίες, υπεύθυνοι χάραξης πολιτικών, πρέπει να αναλάβουμε τις ευθύνες των πράξεων, αλλά και των παραλείψεών μας.