Τροφικά απόβλητα

Όμως η τροφή, υπό μία έννοια, είναι απλώς ένα ακόμη «αγαθό». Η παραγωγή της απαιτεί πόρους όπως η γη και το νερό. Όπως συμβαίνει με άλλα προϊόντα στην αγορά, καταναλώνεται ή χρησιμοποιείται, και μπορεί να καταλήξει στα σκουπίδια. Είναι σημαντική η ποσότητα των τροφίμων που καταλήγουν στα σκουπίδια, ιδιαίτερα σε αναπτυγμένες χώρες, γεγονός που σημαίνει ότι καταλήγουν επίσης στα σκουπίδια οι πόροι που χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή αυτών των τροφίμων.

Ο τομέας των τροφίμων και τα τροφικά απόβλητα συγκαταλέγονται στα βασικά θέματα που αναδεικνύει από τον Σεπτέμβριο του 2011 ο χάρτης πορείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς μια Ευρώπη που θα χρησιμοποιεί αποδοτικά τους πόρους της.

Παρόλο που αναγνωρίζεται ευρέως ότι κάποια ποσότητα των τροφίμων που παράγουμε καταλήγει στα σκουπίδια, είναι αρκετά δύσκολο να καταλήξουμε σε ακριβή εκτίμηση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι μόνο στην ΕΕ, 90 εκατομμύρια τόνοι τροφίμων ή 180 kg κατ’ άτομο καταλήγουν ετησίως στα σκουπίδια. Μεγάλο μέρος αυτών των τροφίμων είναι ακόμη κατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση.

Τα τρόφιμα δεν είναι η μόνη πτυχή

Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις των τροφικών αποβλήτων δεν περιορίζονται στη χρήση γαιών και υδάτων. Σύμφωνα με τον χάρτη πορείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η αλυσίδα αξίας τροφίμων και ποτών ευθύνεται για το 17 % των άμεσων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και για το 28 % της χρήσης υλικών πόρων.

Ο Tristram Stuart, συγγραφέας και ένας από τους βασικούς διοργανωτές του «Feeding the 5k» (μια πρωτοβουλία για την τροφοδοσία 5 000 ατόμων στην πλατεία Τραφάλγκαρ του Λονδίνου), εκτιμά ότι οι περισσότερες πλούσιες χώρες απορρίπτουν από το ένα τρίτο έως το μισό των συνολικών τροφίμων τους.

«Δεν αποτελεί πρόβλημα μόνο των πλούσιων χωρών. Οι αναπτυσσόμενες χώρες παρουσιάζουν επίπεδα απόρριψης τροφίμων τα οποία κάποιες φορές είναι σχεδόν εξίσου υψηλά με αυτά των πλούσιων χωρών, αλλά για πολύ διαφορετικούς λόγους. Βασική αιτία είναι η έλλειψη επαρκών γεωργικών υποδομών, όπως η τεχνολογία μετά τη συγκομιδή. Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον το ένα τρίτο της συνολικής προμήθειας τροφίμων στον κόσμο απορρίπτεται», αναφέρει ο Tristram.

Τα τροφικά απόβλητα παρατηρούνται σε κάθε στάδιο της αλυσίδας παραγωγής και εφοδιασμού, καθώς και στο στάδιο της κατανάλωσης. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε πολλούς λόγους. Εν μέρει η δημιουργία τροφικών αποβλήτων οφείλεται στη νομοθεσία που συχνά θεσπίζεται για την προστασία της ανθρώπινης υγείας. Εν μέρει μπορεί να συσχετιστεί με τις προτιμήσεις και τις συνήθειες των καταναλωτών. Πρέπει να υπάρξει ανάλυση και η κατάλληλη επικέντρωση σε όλα τα διαφορετικά στάδια και τις αιτίες προκειμένου να μειωθούν τα τροφικά απόβλητα.

Στον χάρτη πορείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής γίνεται έκκληση για «συνδυασμένη προσπάθεια των αγροτών, της βιομηχανίας τροφίμων, των εμπόρων λιανικής πώλησης και των καταναλωτών, με τη βοήθεια αποδοτικών από πλευράς πόρων τεχνικών παραγωγής, βιώσιμων επιλογών διατροφής». Ο ευρωπαϊκός στόχος είναι σαφής: να υποδιπλασιαστεί η διάθεση εδώδιμων τροφίμων στην ΕΕ μέχρι το 2020. Κάποια μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έχουν ζητήσει, μάλιστα, να κηρυχθεί το 2013 «Ευρωπαϊκό έτος κατά της σπατάλης τροφίμων».

«Δεν υπάρχει μαγική λύση. Κάθε διαφορετικό πρόβλημα χρειάζεται διαφορετική λύση», αναφέρει ο Tristram, και προσθέτει: «Τα καλά νέα είναι ότι μπορούμε να μειώσουμε τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο χωρίς αυτό να χρειαστεί θυσίες. Δεν ζητάμε από τον κόσμο να χρησιμοποιεί λιγότερο τις αεροπορικές μεταφορές, να τρώει λιγότερο κρέας ή να οδηγεί λιγότερο, πράγματα που ίσως χρειαστεί να κάνουμε. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ευκαιρία. Απλώς πρέπει να σταματήσουμε να πετάμε το φαγητό μας και, αντ’ αυτού, να το απολαμβάνουμε.»

• Σχετικά με τα παγκόσμια τροφικά απόβλητα — στατιστικές και πολιτικές: βλ. Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών http://www.fao.org
• Σχετικά με τις πολιτικές της ΕΕ για τους στόχους περί τροφικών αποβλήτων, βλ., μεταξύ άλλων: «Χάρτης πορείας προς μια Ευρώπη που θα χρησιμοποιεί αποδοτικά τους πόρους της».