All official European Union website addresses are in the europa.eu domain.
See all EU institutions and bodiesΚάντε κάτι για τον πλανήτη μας, τυπώστε αυτή τη σελίδα μόνο εάν είναι απαραίτητο. Ακόμη και μια μικρή δράση μπορεί να κάνει μια τεράστια διαφορά όταν την κάνουν εκατομμύρια άνθρωποι !
Article
Απόβλητα κάθε είδους βρίσκονται διαρκώς εν κινήσει. Οι αυξημένες ποσότητες, ιδίως απορριμμάτων χαρτιού, αποβλήτων πλαστικών και μετάλλων, μεταφέρονται από τις αναπτυγμένες χώρες σε χώρες όπου τα περιβαλλοντικά πρότυπα είναι λιγότερο αυστηρά. Τεράστια πλοία που καπνίζουν, πλέουν στις θάλασσες καθημερινά μεταφέροντας εμπορεύματα από τις αναδυόμενες αγορές της Ασίας στην Δύση. Από το να αποπλέουν για το ταξίδι της επιστροφής άδεια, και μιας και χρειάζονται κάποιο φορτίο που θα χρησιμεύει ως έρμα, οι πλοιοκτήτες είναι πλήρως διατεθειμένοι να μεταφέρουν απόβλητα από την Ευρώπη για να ανακυκλωθούν στην Ασία.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι μεταφορές αποβλήτων δεν υπόκεινται σε κανόνες και περιορισμούς. Τόσο τα Ηνωμένα Έθνη όσο και η ΕΕ έχουν θεσπίσει αυστηρούς κανόνες για το τι μπορεί να μεταφερθεί και πού. Σε παγκόσμιο επίπεδο, το διεθνές εμπόριο «επικίνδυνων αποβλήτων» (αποβλήτων που ενδέχεται να είναι επικίνδυνα για τον άνθρωπο ή το περιβάλλον) διέπεται από τη σύμβαση της Βασιλείας των Ηνωμένων Εθνών.
Η απαγόρευση που περιέχεται στην σύμβαση αυτή δεν έχει υπογραφεί από αρκετές χώρες, ούτως ώστε να τεθεί σε ισχύ σε παγκόσμιο επίπεδο. Ωστόσο, η ΕΕ έχει θεσπίσει περιορισμούς και επιτρέπει την εξαγωγή «επικίνδυνων αποβλήτων» σε «αναπτυγμένες χώρες» εφόσον υπάρχουν οι απαραίτητες τεχνολογίες και ισχύουσα νομοθεσία για την παροχή επαρκούς ασφάλειας και το περιβάλλον. Ως «αναπτυγμένη χώρα», κατά την έννοια των εν λόγω περιορισμών, ορίζεται ένα μέλος του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ).
Μακροπρόθεσμος στόχος της ΕΕ είναι το ότι κάθε κράτος μέλος θα πρέπει να διαθέτει τα δικά του απόβλητα στο εσωτερικό της χώρας (η «αρχή της εγγύτητας»). Εν τούτοις, λόγω του ότι οι μεταφορές επικίνδυνων και προβληματικών αποβλήτων προς διάθεση από τα κράτη μέλη σχεδόν τετραπλασιάστηκαν ανάμεσα στα έτη 1997 και 2005, ο στόχος αυτός δεν έχει ακόμη εκπληρωθεί.
Οι παράγοντες που ωθούν προς την εισαγωγή και την εξαγωγή αποβλήτων ποικίλουν από την διαθεσιμότητα της τεχνολογίας ειδικής επεξεργασίας στην έλλειψη υλικών και τις διαφορές στις τιμές που αφορούν την διάθεση ή την αξιοποίηση.
Η πολιτική της ΕΕ, η οποία καθορίζει στόχους για την ανακύκλωση, οδηγεί επίσης στην μεταφορά αποβλήτων από κράτη μέλη που δεν μπορούν να επιτύχουν τους στόχους τους στο εσωτερικό της χώρας. Οι ποσότητες αποβλήτων που κυκλοφορούν στην αγορά κρατούν χαμηλά το κόστος για μια χώρα, όπως η Κίνα, που χρειάζεται φθηνές πρώτες ύλες. Στο βαθμό που αυτά τα απόβλητα δεν προορίζονται για διάθεση στον τόπο προορισμού τους και δεν περιέχουν επικίνδυνα υλικά, το εμπόριο αυτό κρίνεται ως αποδεκτό.
Η Ευρώπη έχει θεσπίσει ένα σύνολο νομικών διατάξεων όσον αφορά την μεταφορά επικίνδυνων και προβληματικών αποβλήτων. Ωστόσο, απαιτείται περαιτέρω τεκμηρίωση ως προς την αποτελεσματικότητα της υφιστάμενης νομοθεσίας υπό την έννοια της μείωσης της πίεσης που ασκείται στο περιβάλλον.
Τα ηλεκτρονικά απόβλητα, τα οποία θεωρούνται επικίνδυνα, αποτελούν σημαντική υπόθεση. Στην Αφρική και την Ασία τα απόβλητα αυτά αποσυναρμολογούνται συχνά με ελάχιστο ή καθόλου ατομικό εξοπλισμό προστασίας ή χωρίς να λαμβάνονται μέτρα ελέγχου της ρύπανσης. Τα εξαρτήματα συχνά καίγονται στην ύπαιθρο για την ανάκτηση μετάλλων και συνήθως εκπέμπονται σωματίδια ιπτάμενης τέφρας, η οποία φέρει βαρέα μέταλλα, και άλλα τοξικά υλικά, με αποτέλεσμα την αυξημένη ανθρώπινη έκθεση, καθώς και την μόλυνση των τροφίμων, του εδάφους και των επιφανειακών υδάτων.
Δεν έχουμε σαφή εικόνα όσον αφορά τα απόβλητα ειδών ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (WEEE) που μεταφέρονται εντός και εκτός της ΕΕ, εν μέρει λόγω των διφορούμενων κωδικών που χρησιμοποιούνται για την αναφορά μεταφορών ηλεκτρονικών αποβλήτων. Δεν είναι σαφές εάν μία τηλεόραση εξάγεται ως μεταχειρισμένη συσκευή, πράγμα που είναι αποδεκτό, ή ως απόβλητο προς διάθεση, που δεν είναι αποδεκτό. Γενικά η εξαγωγή WEEE από την ΕΕ σε χώρες που δεν είναι μέλη του ΟΟΣΑ απαγορεύεται. Ωστόσο, η εξαγωγή μιας τηλεόρασης που λειτουργεί κανονικά είναι απολύτως αποδεκτό.
Έχουν υπάρξει καλά τεκμηριωμένες περιπτώσεις στις οποίες έχει παραβιαστεί αυτή η απαγόρευση. Πράγματι, φαίνεται ότι ένα σημαντικό τμήμα των εξαγόμενων μεταχειρισμένων συσκευών τηλεόρασης, υπολογιστών, οθονών και τηλεφώνων σε χώρες που δεν είναι μέλη του ΟΟΣΑ είναι απόβλητα που αγοράστηκαν με την πρόθεση να αξιοποιηθούν τα εξαρτήματα και τα στοιχεία που αναφέρθηκαν παραπάνω.
Εάν η ΕΕ δεν είναι σε θέση να επιβάλλει δεόντως την δική της απαγόρευση για την εξαγωγή WEEE σε χώρες που δεν είναι μέλη του ΟΟΣΑ, αυτό θα μπορούσε να υποσκάψει σοβαρά την επικύρωση της απαγόρευσης σε παγκόσμιο επίπεδο σύμφωνα με την σύμβαση της Βασιλείας.
Παρά τις δυσκολίες που σχετίζονται με τον εντοπισμό, τον έλεγχο και την ανάλυση στοιχείων για τα απόβλητα αυτά, ο ΕΟΠ σε συνεργασία με το «Ευρωπαϊκό θεματικό κέντρο σχετικό με την διαχείριση των πόρων και των αποβλήτων» πραγματοποίησε μια ανάλυση για τις μεταφορές αποβλήτων από την ΕΕ σε άλλες περιοχές της υφηλίου.
Αξιοποιώντας τα στατιστικά στοιχεία για το εμπόριο στην Ευρώπη είναι εφικτό να προσδιορίσουμε τις ποσότητες, το μέγεθος και την αξία των εξαγωγών μεταχειρισμένων ηλεκτρονικών και ηλεκτρικών προϊόντων που μεταφέρθηκαν από την Ευρώπη σε άλλες περιοχές της υφηλίου ( Σχήμα 1).
Το 2005 περισσότεροι από 15.000 τόνοι έγχρωμων συσκευών τηλεόρασης εξήχθησαν από την ΕΕ σε Αφρικανικές χώρες. Στην Νιγηρία, την Γκάνα και την Αίγυπτο μόνο φτάνουν περίπου 1.000 συσκευές τηλεόρασης καθημερινά. Η μέση αξία των εξαγόμενων στην Αφρική έγχρωμων συσκευών τηλεόρασης είναι πολύ χαμηλή. Όσον αφορά την Αφρική συνολικά η τιμή ανά συσκευή ήταν 64 ευρώ και 28 ευρώ, κατά μέσο όρο, για τις τρεις χώρες που προαναφέρθηκαν. Συγκριτικά, οι συσκευές τηλεόρασης που διακινήθηκαν στο εσωτερικό της Ευρώπης είχαν μία μέση αξία των 350 ευρώ.
Η χαμηλή τιμή ανά συσκευή για τις συσκευές τηλεόρασης που στάλθηκαν στην Αφρική υποδηλώνει ότι πολλές από αυτές τις συσκευές είναι ουσιαστικά μεταχειρισμένα προϊόντα, πολλά εκ των οποίων ενδεχομένως να είναι απόβλητα.
Καθώς αυτοί οι αριθμοί αφορούν μόνο τις συσκευές τηλεόρασης, οι συνολικές εξαγωγές των χρησιμοποιημένων υπολογιστών, κινητών τηλεφώνων, συσκευών αναπαραγωγής ήχου με δίσκους CD κλπ. σε αυτές τις περιοχές αναμένεται να είναι σημαντικά μεγαλύτερες. Αυτό σημαίνει ότι η απαγόρευση της ΕΕ για το εμπόριο των επικίνδυνων απόβλητων με χώρες που δεν είναι μέλη του ΟΟΣΑ έχει παραβιαστεί.
Ανάμεσα στα έτη 1995 και 2007 ( Σχήμα 2), οι μεταφορές μη επικίνδυνων αποβλήτων όπως το χαρτί, το πλαστικό και τα μέταλλα που μεταφέρονται εκτός της ΕΕ αυξήθηκαν επίσης δραματικά, κυρίως προς την Ασία και ιδιαίτερα στην Κίνα.
Η ποσότητα των απορριμμάτων χαρτιού που εξήχθηκε στην Ασία αυξήθηκε με συντελεστή το δέκα, για τα πλαστικά με τον συντελεστή το έντεκα και για τα μέταλλα με συντελεστή το πέντε. Τα μεταφερόμενα απόβλητα αυξήθηκαν επίσης στο εσωτερικό της ΕΕ αλλά σε ένα πολύ χαμηλότερο επίπεδο.
Το 2007 μεταφέρθηκε στην Ασία τόση ποσότητα χαρτιού όση μεταφέρθηκε από μία χώρα της ΕΕ σε μια άλλη. Η ποσότητα μετάλλων που μεταφέρθηκε στο εσωτερικό της ΕΕ ήταν μεγαλύτερη από την ποσότητα που μεταφέρθηκε στην Ασία. Ωστόσο, η ΕΕ μετέφερε μεγαλύτερη ποσότητα αποβλήτων πλαστικών στην αγορά της Ασίας από ό,τι εντός της ΕΕ.
Για περισσότερο από μία δεκαετία το κόστος των πρώτων υλών ήταν πολύ υψηλό και αυτό, με την σειρά του, αύξησε την αξία των δευτερογενών πρώτων υλών που ανακτώνται μέσω της ανακύκλωσης.
Τα απόβλητα μετάλλων, τα απόβλητα χαρτιού και τα απόβλητα πλαστικών και άλλα απόβλητα από την Ευρώπη τροφοδοτούν την οικονομική άνθηση της Ασίας, η οποία δεν μπορεί να καλυφθεί μέσω «νέου» υλικού.
Το δίκαιο της ΕΕ (όπως η οδηγία για τις συσκευασίες) σύμφωνα με το οποίο απαιτείται η επίτευξη επιπέδων ανακύκλωσης από τα κράτη μέλη, ενθαρρύνει έμμεσα, επίσης, την μεταφορά αποβλήτων για ανακύκλωση.
Οι απαιτήσεις της ΕΕ για συγκεκριμένα ποσοστά ανακύκλωσης έχει οδηγήσει σε αυξημένες ποσότητες ανακυκλώσιμων αποβλήτων προς πώληση. Για παράδειγμα, η ποσότητα «απορριμμάτων συσκευασίας» χαρτιού και χαρτονιού που ανακυκλώνεται αυξήθηκε από τα 24 εκατομμύρια περίπου στα 30 εκατομμύρια τόνους ανάμεσα στα έτη 1997 και 2005. Η ποσότητα ανακυκλωμένων πλαστικών συσκευασιών αυξήθηκε από τα περίπου 10 στα 14 εκατομμύρια τόνους στην ίδια περίοδο. Αυτό είναι καλό για το περιβάλλον;
Η χρήση ανακυκλωμένων αποβλήτων αντί των πρωτογενών υλικών γενικά ωφελεί το περιβάλλον. Παραδείγματος χάριν, ένα κιλό χαρτιού που έχει παραχθεί από ανακυκλωμένες πρώτες ύλες καταναλώνει το μισό της ενέργειας που απαιτείται για την παραγωγή που χρησιμοποιεί πρωτογενή υλικά.
Η παραγωγή αργιλίου (αλουμινίου) που παράγεται από ανακυκλωμένο αλουμίνιο μπορεί να καταναλώσει ποσότητα ενέργειας τόσο μικρή όσο το 5% αυτής που απαιτείται για την παραγωγή αλουμινίου με την χρήση πρωτογενών υλικών.
Γενικά, η ανακύκλωση για τον λόγο αυτό συμβάλλει σημαντικά στην μείωση των εκπομπών CO2 που σχετίζονται με την ενέργεια καθώς και την μείωση άλλων περιβαλλοντικών πιέσεων.
Ωστόσο, επειδή συχνά δεν γνωρίζουμε τι συμβαίνει με τα απόβλητα, αφότου εγκαταλείψουν ένα λιμάνι της Ευρώπης, δεν μπορούμε να ισχυριστούμε εάν μία μεμονωμένη μεταφορά, και, κατά συνέπεια, οι μεταφορές γενικά, ωφελούν ή βλάπτουν το περιβάλλον
Στο εσωτερικό της ΕΕ, οι διασυνοριακές μεταφορές αποβλήτων προς διάθεση καθώς και των «επικίνδυνων και προβληματικών» αποβλήτων προς αξιοποίηση, πρέπει να γνωστοποιούνται στις εθνικές αρχές. Αυτή η «εθνική» γνωστοποίηση είναι πολύ λεπτομερής. Ωστόσο, μία συνοπτική εκδοχή των στοιχείων για τις μεταφορές αυτές είναι ό,τι διαβιβάζεται, όλο κι όλο, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και, έτσι, η επισκόπηση σε επίπεδο ΕΕ είναι ασαφής.
Εάν γνωστοποιούνταν αναλυτικότερες πληροφορίες, ιδιαίτερα για τους μεταφερόμενους τύπους αποβλήτων, η επισκόπηση θα μας επέτρεπε να εκτιμήσουμε καλύτερα τις περιβαλλοντικές και οικονομικές συνέπειες των μεταφορών αυτών. Θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να αποφανθούμε εάν οι μεταφορές αποβλήτων καθορίζονται με βάση τις καλύτερες εναλλακτικές δυνατότητες επεξεργασίας, την μεγαλύτερη χωρητικότητα ή την αποτελεσματική τιμολόγηση.
Θα κατανοούσαμε καλύτερα τον ρόλο των χαμηλότερων προτύπων, του ελλείμματος νομοθεσίας και της πλημμελέστερης συμμόρφωσης ως αιτιών για μεταφορές σε λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες. Μια καθαρότερη εικόνα των νόμιμων μεταφορών σε επίπεδο ΕΕ θα μας πρόσφερε επίσης καλύτερες ενδείξεις για τις παράνομες μεταφορές.
Δεδομένου ότι η γνωστοποίηση στοιχειών ήδη λαμβάνει χώρα σε εθνικό επίπεδο, την ώρα που πολλές χώρες ήδη καταρτίζουν λεπτομερέστερες εθνικές στατιστικές για τις εξαγωγές και τις εισαγωγές αποβλήτων, η αύξηση της γνωστοποίησης στοιχείων δεν θα αύξανε σημαντικά τον φόρτο των κρατών μελών.
Παραπομπές
Basel Action Network 2002:Exporting Harm.
The high-tech trashing of Asia (Δίκτυο Δράσης Βασιλείας 2002: Εξαγωγές
Ζαμπόν. Απόρριψη αποβλήτων υψηλής τεχνολογίας στην Ασία),
Φεβρουάριος 2002.
ΕΟΠ, 2007. Το περιβάλλον στην Ευρώπη — Τέταρτη αξιολόγηση, 2007.
ΕΟΠ, 2008. Better management of municipal waste will reduce greenhouse gas emissions (Η καλύτερη διαχείριση των αστικών αποβλήτων θα μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου). Ενημέρωση από τον ΕΟΠ Αριθ. 1/2008.
ΕΟΠ, 2009. Environmental impacts from import and export of waste (Περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τις εισαγωγές και τις εξαγωγές αποβλήτων) (υπό εκπόνηση).
Ευρωπαϊκά Θεματικά Κέντρα /Διαχείριση πόρων και αποβλήτων (ETC/RWM), 2008. Transboundary shipments of waste in the EU (Διασυνοριακές μεταφορές αποβλήτων στην ΕΕ).
Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2007. Υποβολή εκθέσεων από τα κράτη μέλη της ΕΕ σύμφωνα με την απόφαση 99/412/ΕΚ της Επιτροπής της 3ης Ιουνίου 1999 σχετικά με ερωτηματολόγιο για τις υποχρεώσεις αναφοράς των κρατών μελών δυνάμει του άρθρου 41 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 259/93 του Συμβουλίου.
Δίκτυο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την εφαρμογή και την επιβολή του δικαίου του περιβάλλοντος (IMPEL), 2005. Threat Assessment Project, the illegal shipments of waste among IMPEL Member States (Πρόγραμμα αξιολόγησης απειλών, οι παράνομες μεταφορές αποβλήτων ανάμεσα στα κράτη μέλη του IMPEL), Μάιος 2005.
Greenpeace 2008: Chemical Contamination at E-waste recycling and disposal sites in Acra and Korforidua, Ghana (Χημική μόλυνση σε χώρους ανακύκλωσης και διάθεσης ηλεκτρονικών αποβλήτων στην Άκρα και την Κορφορίντουα της Γκάνας) — Greenpeace Research Laboratories (Ερευνητικά Εργαστήρια της Greenpeace), Technical Note 10/2008, Αύγουστος 2008.
Secretariat
of the Basel Convention, 2007.
Εφημερίδα Sun, 5 Αυγούστου 2008.
For references, please go to https://www.eea.europa.eu/el/articles/o3c7i-stin-ayl-moy-2014-diethneis-metafores-apoblton-kai-periballon or scan the QR code.
PDF generated on 03/12/2024 04:07
Engineered by: Η Ομάδα διαδικτύου του ΕΟΠ
Software updated on 26 September 2023 08:13 from version 23.8.18
Software version: EEA Plone KGS 23.9.14
Ενέργειες Εγγράφων
Μοιραστείτε το με τους άλλους