Bugħarwien qattiel u speċijiet eżotiċi oħra - Il‑bijodiversità tal‑Ewropa qed tgħib b’rata allarmanti

Ħafna drabi l‑ispeċijiet eżotiċi invażivi jikkaġunaw spejjeż finanzjarji għoljin fid‑djar il‑ġodda tagħhom. Il‑ħxejjex selvaġġi jnaqqsu l‑produzzjoni agrikola Ewropea u l‑marda qerrieda tas‑siġar tal‑ulmu (Dutch elm disease) — ikkaġunata minn fungu li ġie introdott — qerdet is‑siġar tal‑ulmu fil‑foresti tal‑Ewropa ċentrali. L‑iskwiril griż Amerikan, li ddaħħal fir‑Renju Unit, mhux biss jikkompeti b’mod li jfixkel lill‑iskwiril aħmar tal‑post — impatt li huwa diffiċli biex wieħed jagħtih prezz f’termini ta’ flus — imma jagħmel ħsara lis‑siġar koniferi u jnaqqas il‑valur tagħhom bħala injam.

L‑ispejjeż f’termini ta’ ħsara u kontroll tal‑ispeċijiet eżotiċi invażivi fl‑Istati Uniti ġew stmati għal EUR 80 biljun kull sena. Stimi tal‑bidu jagħtu prezz li jaqbeż EUR 10 biljun kull sena għall‑Ewropa. Dan mingħajr ma wieħed jikkunsidra l‑ispiża ta’ patoġeni tal‑bniedem importanti (bħal HIV jew influwenza) jew ta’ tifqigħ eċċezzjonali ta’ mard tal‑annimali.

L‑azzjonijiet ta’ ġestjoni biex jitnaqqsu (jew jinqerdu) speċijiet eżotiċi invażivi li jkunu stabbilixxew ruħhom huma diffiċli, ikkumplikati u jqumu ħafna flus.

L‑ispeċijiet eżotiċi jistgħu jinstabu fl‑ekosistemi Ewropej kollha. Il‑globalizzazzjoni, b’mod partikolari kummerċ u turiżmu ikbar, irriżultaw f’żieda f’daqqa fin‑numru u t‑tip ta’ speċijiet eżotiċi li qed jaslu fl‑Ewropa.

Żoni marittimi u tal‑kosta qed jintlaqtu drastikament minħabba żieda fit‑traffiku marittimu u l‑bini ta’ kanali bejn l‑ibħra iżolati — il‑Kanal ta’ Suez għadu sors importanti ta’ speċijiet ġodda li deħlin fil‑Baħar Mediterran. L‑ilma tas‑saborra rilaxxat mill‑bastimenti huwa sors tant kbir ta’ organiżmi ġodda li l‑'Konvenzjoni Internazzjonali għall‑Kontroll u l‑Ġestjoni tal‑Ilma u s‑Sedimenti tas‑Saborra tal‑Bastimenti' ġiet stabbilita biex 'tilqa’, timminimizza u fl‑aħħar mill‑aħħar telimina t‑trasferiment ta’ organiżmi u patoġeni ta’ ħsara akkwatiċi' b’dan il‑mod.

L‑iktar difiża effikaċi kontra l‑ispeċijiet eżotiċi invażivi hija l‑prevenzjoni — bażikament l‑għassa mal‑fruntieri biex twaqqaf speċijiet ġodda milli jiddaħħlu. Il‑pass li jmiss huwa lokalizzazzjoni bikrija u kontroll.

Eżempju impressjonanti hija l‑ħaxixa selvaġġa Heracleum mantegazzianum (giant hogweed), introdotta fl‑Ewropa bħala pjanta ornamentali fis‑seklu dsatax. Il‑pjanta hija issa suġġetta għal sforzi konsiderevoli ta’ kontroll lokali minħabba li l‑ispeċi stabbiliet ruħha f’mergħat, passaġġi ferrovjarji, ġnub ta’ toroq u max‑xtut tax‑xmajjar. Minħabba li tikber f’wesgħat folti l‑'hogweed' ma tħallix li jikbru l‑pjanti awtoktoni. Hija wkoll velenuża u l‑kuntatt dirett mal‑ġilda jista’ jikkawża dermatite. Illum, aktarx li m’għadux possibbli li wieħed jeqred il‑'giant hogweed' fl‑Ewropa filwaqt li azzjonijiet iktar bikrija (sas‑snin ħamsin) x’aktarx seta’ jkollhom prospetti aħjar.

F’konformità ma’ dan, il‑Kummissjoni Ewropea fil‑komunikazzjoni reċenti dwar il‑bijodiversità enfasizzat il‑ħtieġa ta’ mekkaniżmu ta’ 'twissija bikrija' għal speċijiet eżotiċi invażivi. B’rispons għal dan, l‑EEA bin‑netwerk tagħha ta’ pajjiżi membri u kollaboraturi, qiegħda tippjana li twaqqaf sistema ta’ informazzjoni mifruxa mal‑Ewropa kollha li se tidentifika, tiskopri, tivvaluta u twieġeb għal invażjonijiet ġodda u li jinfirxu.

L‑ispeċijiet eżotiċi jiġu f’kull għamla u daqs. Xi wħud jiddaħħlu apposta u għandhom importanza ekonomika, oħrajn għandhom impatt żgħir imma numru mhux żgħir ikkawża diżastri. B’riżultat ta’ dan, pass minn tal‑ewwel fl‑iżvilupp ta’ miżuri ta’ kontroll u ġestjoni, huwa li jiġu identifikati l‑iktar speċijiet offensivi sabiex l‑isforzi jiġu mmirati lejn dawn.

Sabiex tikseb fehim aħjar tal‑ispeċijiet eżotiċi invażivi u l‑impatt tagħhom fuq il‑bijodiversità Ewropea l‑EEA, bl‑appoġġ ta’ numru ta’ esperti, stabbiliet lista tal‑agħar speċijiet eżotiċi invażivi li qed jheddu l‑bijodiversità fl‑Ewropa.

Fil‑preżent il‑lista fiha 163 speċi jew grupp ta’ speċijiet. Mal‑lista jiżdiedu l‑ispeċijiet li jkunu mifruxa u/ jew jekk joħolqu problemi sinifikanti għall‑bijodiversità u l‑ekosistemi fil‑ħabitati ġodda tagħhom.

L‑ispeċijiet fuq il‑lista, li minnhom il‑pjanti vaskulari huma l‑iktar komuni b’39 entrata, għandhom impatt sinifikanti fuq il‑bijodiversità awtoktona fil‑livell ġenetiku, tal‑ispeċijiet u tal‑ekosistema. Ħafna minnhom jolqtu wkoll is‑saħħa tal‑bniedem u l‑ekonomija. Kull sena mill‑1950 ’l hawn jistabbilixxu ruħhom, bħala medja, iktar minn speċi waħda ta’ dawk elenkati u m’hemm ebda sinjal ċar li s‑sitwazzjoni qiegħda titjieb ( Figura 1).

L‑ispeċijiet fuq il‑lista joriġinaw minn ħafna partijiet tad‑dinja, b’mod partikolari mill‑Ażja u l‑Amerika ta’ Fuq ( Figura 2). Madankollu, ħafna oħrajn għandhom l‑oriġini tagħhom f’parti waħda tal‑Ewropa imma kienu ttrasportati f’postijiet oħra fuq il‑kontinent.

Fig. 1 / Stabbiliment fir‑reġjun pan‑Ewropew tal‑agħar speċijiet eżotiċi invażivi li jheddu l‑bijodiversità. Sors: EEA, 2007.

Fig. 2 / Żona tal‑oriġini tal‑ispeċijiet tal‑art jew tal‑ilma ħelu elenkati bħala l‑agħar speċijiet invażivi li qed jheddu l‑bijodiversità fl‑Ewropa. Sors: EEA, 2007.

L‑azzjonijiet neċessarji għall‑ġlieda kontra l‑ispeċijiet eżotiċi invażivi jinkludu miżuri għall‑ġestjoni u l‑irkupru li normalment huma kemm diffiċli kif ukoll iqumu ħafna flus.

Pereżempju, il‑miżuri ta’ kontroll kontra l‑bugħarwien qattiel kienu kkumplikati u ta’ spiss ikollhom biss effett lokali u temporanju. Madankollu, huma għadhom importanti.

Fl‑UE, diġà qed isiru tentattivi biex l‑ispeċijiet eżotiċi invażivi jiġu miġġielda permezz ta’ miżuri ta’ ġestjoni u rkupru, iffinanzjati mir‑Regolament dwar l‑Istrument Finanzjarju għall‑Ambjent (Financial Instrument for the Environment — LIFE).

Bejn l‑1992 u l‑2002, EUR 40 miljun kienu allokati lil proġetti li jittrattaw speċijiet invażivi u l‑investiment qiegħed jiżdied. L‑UE tiffinanzja wkoll l‑istudji ta’ dawn l‑ispeċijiet fi ħdan il‑'programm għar‑riċerka u l‑iżvilupp teknoloġiku'.

Il‑problema tal‑ispeċijiet eżotiċi invażivi mhix se titlaq. Il‑globalizzazzjoni u l‑bidla fil‑klima (speċijiet li jiċċaqalqu minħabba bidliet fil‑ħabitat naturali) ifissru li iżjed u iżjed minna se jiġu f’kuntatt ma’ dawn l‑ispeċijiet. Għalhekk tinħtieġ żieda fis‑sensibilizzazzjoni pubblika u politika biex jiġu allokati riżorsi għall‑kontroll tar‑rotot prinċipali tal‑introduzzjoni, għall‑monitoraġġ taż‑żoni ta’ riskju għal lokalizzazzjoni bikrija u biex wieħed ikun preparat għal azzjoni immedjata biex jeqred speċijiet mhux mixtieqa.