volgende
vorige
items
European Union flag
Home
Topics
Analysis and data
Countries
Newsroom
About us

Bodem

Taal wijzigen:
Pagina Laatst gewijzigd 15-03-2023
3 min read
Topics:
De bodem vormt de basis voor 90 % van alle levensmiddelen, diervoeder, vezels en brandstof en levert de grondstoffen voor een brede waaier van activiteiten, van tuinbouw tot de bouwsector. De bodem is tevens cruciaal voor de gezondheid van het ecosysteem: hij zuivert en reguleert water, is de motor achter de kringloop van voedingsstoffen en ondersteunt de biodiversiteit als reservoir voor genen en diersoorten. De bodem vormt een wereldwijde koolstofput, die een belangrijke rol speelt bij het mogelijk afremmen van de klimaatverandering en de gevolgen ervan. Bovendien is hij door het behoud van sporen uit het verleden een belangrijk onderdeel van ons cultureel erfgoed.

Onze samenleving stelt echter voortdurend – en vaak tegenstrijdige – eisen aan de bodem. Hierdoor komt het vermogen van de bodem om diensten aan het ecosysteem te leveren – in termen van voedselproductie, als vijver van biodiversiteit en als regulator van gassen, water en voedingsstoffen – onder druk te staan. Waargenomen ontwikkelingen zoals bodemafdekking, erosie, daling van het gehalte organische stoffen en vervuiling dragen allemaal bij tot een afname van de veerkracht van de bodem en het vermogen ervan om de veranderingen te absorberen waaraan hij wordt blootgesteld.

Binnen één generatie kan de bodem als een niet-hernieuwbare hulpbron worden beschouwd. Om als maatschappij van de voordelen ervan te kunnen blijven genieten, moeten we er duurzaam mee omgaan. Ondanks het feit dat een groot aantal activiteiten ervan afhankelijk zijn, bestaat er geen EU-wetgeving op het gebied van de bodem. In tegenstelling tot water en lucht is de bescherming van de bodem indirect of in het kader van sectoraal beleid geregeld: land- en bosbouw, energie, water, klimaatverandering, natuurbescherming, afval en chemische stoffen. Het ontbreken van een samenhangend Europees bodembeleid is ook terug te zien in het feit dat er amper geharmoniseerde gegevens over beschikbaar zijn.

Desondanks zijn er de afgelopen tien jaar goede vorderingen gemaakt wat betreft beleidsvorming en gecoördineerde inspanningen op het gebied van gegevens. In de Thematische strategie voor bodembescherming van de Europese Commissie uit 2006 wordt erop gewezen dat de bodemfunctie beschermd moet worden als noodzakelijk onderdeel van duurzame ontwikkeling. Op wereldwijd niveau worden bodemproblemen aangepakt binnen het bredere concept van bodemaantasting (tot op heden beperkt tot droge gebieden) in het Verdrag van de Verenigde Naties ter bestrijding van woestijnvorming (UNCCD). Recenter is het begrip van behoud van de bodemfunctie verwerkt in het bodemaantastings-neutraliteitsconcept in het kader van de duurzame-ontwikkelingsdoelen (Sustainable Development Goals – SDG’s) die in 2015 door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties zijn overeengekomen. De SDG’s bevatten ook doelstellingen op het gebied van bodemkwaliteit, bodemvervuiling, het beheer van chemische stoffen en afval. De tenuitvoerlegging van de SDG’s kan als belangrijk middel dienen voor maatregelen ter bescherming van de bodem in Europa. Er worden dan ook zowel op wereldwijd als op Europees niveau inspanningen geleverd om bodeminformatie voor openbaar gebruik te harmoniseren en te standaardiseren.

In het kader van zijn thematische cluster van indicatoren voor grond en bodemgebruik (LSI-set) beoordeelt het EMA aan de hand van indicatoren een groot aantal verschillende onderwerpen op het gebied van bodem en bodemgebruik. De LSI-set omvat indicatoren voor ruimtebeslag, doorlatendheid, beheer van verontreinigde locaties, bodemvocht, bodemerosie en organische stoffen in de bodem. Er zijn indicatoren voor fragmentatie en bodemrecycling gepland. De Copernicus-landmonitoringdiensten zorgen voor regelmatige updates van verscheidene van deze indicatoren. Het EMA produceert tevens ad-hocbeoordelingen van specifieke bodemgerelateerde thema’s, zoals doeltreffende omgang met bodemschatten in stedelijke gebieden of bodemnutriënten en de belasting van metalen voor het milieu.

In het kader van dit thema werkt het EMA samen met collega’s van de Europese Commissie (met name het Gemeenschappelijk Centrum voor onderzoek en DG Milieu), Eionet-vertegenwoordigers van het nationaal referentiecentrum voor bodem- en landgebruik en ruimtelijke ordening, en andere Europese netwerken en deskundigen. Daarnaast werkt het EMA samen met volgende globale partners: het secretariaat van het UNCDD, het Global Soil Partnership, het Global Land Indicator Initiative (mogelijk gemaakt door VN-Habitat) en het Milieuprogramma van de Verenigde Naties.

De activiteiten van het EMA op het gebied van dit thema worden sinds 1996 ondersteund door relevante Europese Thematische Centra (ETC’s); het ETC voor stedelijke, land- en bodemsystemen, dat sinds 2014 actief is, ondersteunt momenteel de activiteiten van het EMA op het gebied van bodems. In 2007 zijn alle activiteiten op het gebied van bodemgegevens ondergebracht bij het Europees centrum voor bodemgegevens (ESDAC) van het JRC

Gerelateerde inhoud

Gerelateerde indicatoren

Indicator Assessment
Archived
Land take Land take as a result of the expansion of residential areas and construction sites is the main cause of the increase in urban land coverage in Europe. Agricultural zones and, to a lesser extent, forests and semi-natural and natural areas are disappearing in favour of the development of artificial surfaces. This affects biodiversity since it decreases habitats and fragments the landscapes that support and connect them. Between 2006 and 2012, the annual land take in the European countries (EEA-39) assessed in the 2012 Corine land cover (CLC) project was approximately 107 000 ha/year. The figure for the 2000-2006 period was approximately 118 000 ha/year. In the 28 countries 1 covered by all three CLC assessment periods (1990-2000, 2000-2006 and 2006-2012), annual land take decreased by 10.5 % between 2000 and 2006, and by 13.5 % between 2006 and 2012. In absolute values, the annual land take in these 28 countries was 114 000 ha/year (1990-2000), 102 000 ha/year (2000-2006) and 98 500 ha/year (2006-2012). Between 2000 and 2006, more arable land and permanent crops were taken by artificial development than between 1990 and 2000, while fewer pastures and less mosaic farmland were taken over the same period. In fact, between 2006 and 2012, the types of land most taken for artificial development were arable land and permanent crops, followed by pastures and mixed agricultural areas.   1 The 28 countries covered by all three CLC assessment periods are AT, BE, BG, CZ, DE, DK, ES, EE, FR, GR, HR, HU, IE, IT, LT, LU, LV, ME, MT, NL, PL, PT, RO, RS, SI, SK, TR and UK.
Indicator Assessment
Archived
Imperviousness and imperviousness change Between 2006 and 2009, soil sealing, or imperviousness, increased in all EEA-39 countries by a total of 4 364 k m 2 . This corresponds to an annual average increase of 1 454 k m 2 , or 0.027 % of the total EEA-39 area. During this period, the rate of increase in soil sealing relative to country area varied from 0.001 % to 0.48 %. In 2009, the percentage of a countries' total area that was sealed also varied greatly, with values ranging from 0.15 % to 15.23 %. The highest sealing values, as a percentage of country area, occurred in small countries with high population densities, while the lowest sealing values could be found in large countries with low population densities. The most problematic situation occurs in countries where there is already a high percentage of sealing and where the annual rate of increase relative to country area is high.
Indicator Assessment
Archived
Soil moisture Soil moisture content is already being affected by rising temperatures and changes in precipitation amounts, both of which are evidence of changes in climate. Since 1951, modelled soil moisture content significantly increased in parts of northern Europe and decreased in the Mediterranean region. Projections for 2021–2050 show a general change in summer soil moisture content over most of Europe, including significant decreases in the Mediterranean region and increases in the northeastern part of Europe. Maintaining water-retention capacity and porosity are important to reduce the impacts of intense rainfall and droughts, which are projected to become more frequent and severe. The modelled results are based on natural factors and disregard artificial drainage and irrigation practices.
Indicator Assessment
Archived
Progress in management of contaminated sites Local soil contamination in 2011 was estimated at 2.5 million potentially contaminated sites in the EEA-39, of which about 45 % have been identified to date. About one third of an estimated total of 342 000 contaminated sites in the EEA-39 have already been identified and about 15 % of these 342 000 sites have been remediated. However, there are substantial differences in the underlying site definitions and interpretations that are used in different countries.   Four management steps are defined for the management and control of local soil contamination, namely site identification (or preliminary studies), preliminary investigations, main site investigations, and implementation of risk reduction measures. Progress with each of these steps provides evidence that countries are identifying potentially contaminated sites, verifying if these sites are actually contaminated and implementing remediation measures where these are required. Some countries have defined targets for the different steps.   Thirty of the 39 countries surveyed maintain comprehensive inventories for contaminated sites: 24 countries have central national data inventories, while six countries, namely Belgium, Bosnia-Herzegovina, Germany, Greece, Italy and Sweden, manage their inventories at the regional level. Almost all of the inventories include information on polluting activities, potentially contaminated sites and contaminated sites.   Contaminated soil continues to be commonly managed using “traditional” techniques, e.g. excavation and off-site disposal, which accounts for about one third of management practices. In-situ and ex-situ remediation techniques for contaminated soil are applied more or less equally.   Overall, the production sectors contribute more to local soil contamination than the service sectors, while mining activities are important sources of soil contamination in some countries. In the production sector, metal industries are reported as most polluting whereas the textile, leather, wood and paper industries are minor contributors to local soil contamination. Gasoline stations are the most frequently reported sources of contamination for the service sector.   The relative importance of different contaminants is similar for both liquid and solid matrices. The most frequent contaminants are mineral oils and heavy metals. Generally, phenols and cyanides make a negligible overall contribution to total contamination.   On average, 42 % of the total expenditure on the management of contaminated sites comes from public budgets. Annual national expenditures for the management of contaminated sites are on average about EUR 10.7 per capita. This corresponds to an average of 0.041 % of the national GDP. Around 81 % of the annual national expenditures for the management of contaminated sites is spent on remediation measures, while only 15 % is spent on site investigations. It should be noted that all results derive from data provided by 27 (out of 39) countries that returned the questionnaire, and not all countries answered all questions.
Indicator Assessment
Archived
Land take Land take by the expansion of residential areas and construction sites is the main cause of the increase in the coverage of urban land at the European level. Agricultural zones and, to a lesser extent, forests and semi-natural and natural areas, are disappearing in favour of the development of artificial surfaces. This affects biodiversity since it decreases habitats, the living space of a number of species, and fragments the landscapes that support and connect them. The annual land take in European countries assessed by 2006 Corine land cover project (EEA39 except Greece) was approximately 108 000 ha/year in 2000-2006. In 21 countries covered by both periods (1990-2000 and 2000-2006) the annual land take decreased by 9 % in the later period. The composition of land taken areas changed, too. More arable land and permanent crops and less pastures and mosaic farmland were taken by artificial development then in 1990-2000. Identified trends are expected to change little when next assessment for 2006-2012 becomes available in 2014.
Indicator Assessment
Archived
Soil erosion 105 million ha., or 16 % of Europe’s total land area (excluding Russia) were estimated to be affected by water erosion in the 1990s. Some 42 million ha. of land were estimated to be affected by wind erosion, of which around 1 million ha. were categorised as being severely affected. A recent new model of soil erosion by water has estimated the surface area affected in the EU‐27 at 130 million ha. Almost 20 % is subjected to soil loss in excess of 10 tonnes/ha./year. Increased variations in rainfallpattern and intensity will make soils moresusceptible to water erosion, with off-site effects of soil erosion increasing. Increased aridity will make finer-textured soils more vulnerable to wind erosion, especially if accompanied by a decrease in soil organic matter levels. Reliable quantitative projections for soil erosion are not available.
Indicator Assessment
Archived
Soil organic carbon Soil carbon stocks in the EU-27 are around 75 billion tonnes of carbon; around 50 % of which is located in Ireland, Finland, Sweden and the United Kingdom (because of the large area of peatlands in these countries). The largest emissions of CO 2 from soils are due to conversion (drainage) of organic soils, and amount to 20–40 tonnes of CO 2 per hectare per year. The most effective option to manage soil carbon in order to mitigate climate change is to preserve existing stocks in soils, and especially the large stocks in peat and other soils with a high content of organic carbon. On average, soils in Europe are most likely to be accumulating carbon. Soils under grassland and forests are a carbon sink (estimated up to 80 million tonnes of carbon per year) whereas soils under arable land are a smaller carbon source (estimated from 10–40 million tonnes of carbon per year). The effects of climate change on soil organic carbon and soil respiration are complex, and depend on distinct climatic and biotic drivers. However, they lack rigorous supporting datasets. Climate change is expected to have an impact on soil carbon in the long term, but changes in the short term will more likely be driven by land management practices and land use change

Zie ook

Permalinks

Geographic coverage

For references, please go to https://www.eea.europa.eu/nl/themes/soil/intro or scan the QR code.

PDF generated on 24-04-2024 12:12

EEA Page URL QR

Topics

Topics:
Documentacties
The EEA is an agency of the European Union

Engineered by: EEA-webteam

Software updated on 26 September 2023 08:13 from version 23.8.18

Software version: EEA Plone KGS 23.9.14

Code voor ontwikkelaars

Systems Status

Juridische kennisgeving

Creative commons license

CMS login